Επιτυχία: μία λέξη, πέντε συλλαβές (ναι, μην τις μετράτε, τόσες είναι!), ένας βασικός ορισμός, πολλές πτυχές. Κατ’ αρχήν, ως επιτυχία ορίζεται το με θετικό πρόσημο αποτέλεσμα μιας προσπάθειας. Με τη στενή λοιπόν έννοια του όρου, θα μπορούσε κανείς να πει πως η επιτυχία είναι ένα μετρήσιμο, καθ΄ όλα αντικειμενικό μέγεθος, αφού μια προσπάθεια κι ένα καλό αποτέλεσμα αυτής την επιφέρουν. Ωστόσο, εμείς εδώ στο τεφτεράκι τα φοράμε και λίγο πιο φαρδιά τα ”ρούχα” μας, για πρακτικούς κυρίως λόγους, για να ανασαίνουμε δηλαδή πιο άνετα. Θέλοντας έτσι να προσεγγίσουμε την επιτυχία με την ευρεία της έννοια, θα μπορούσαμε να πούμε πως αυτή η λέξη χωρά εντός της την άποψη του καθενός επί του ζητήματος και το προσωπικό του βίωμα, καθώς σε αυτή, την πιο φαρδιά γραμμή της, η επιτυχία είναι ένα ζήτημα περισσότερο προσωπικό, λιγότερο καλουπωμένο και εξίσου περιζήτητο συγκριτικά με την πρώτη της μορφή.
Έχω που λέτε μια ισχυρή αίσθηση-αν κάνω λάθος, παρακαλώ διαψεύστε με- πως γενικά στην κοινωνία του σήμερα και ειδικά στην ελληνική πραγματικότητα, η εξίσωση της επιτυχίας έχει πολύ γνωστές σε όλους μεταβλητές και εξαιρετικά πεπατημένη πορεία. Πρωτευόντως λοιπόν τα χρήματα και δευτερευόντως η κοινωνική αναγνώριση, είναι τα βασικά στοιχεία για να θεωρηθεί επιτυχημένος ένας άνθρωπος του παρόντος στις δυτικότροπες κοινωνίες και στα μάτια ενός ανθρώπου της διπλανής πόρτας- αν μπορώ να το θέσω έτσι. Βέβαια, και σ΄ αυτή την περίπτωση , η επιτυχία δεν είναι ανεξάρτητη, αλλά αντιθέτως βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τον χρόνο. Κι αυτό, διότι η επιτυχία έχει στη μεταβλητή της κι έναν άλλον παράγοντα, αυτόν της προσωπικής-ή ακόμη καλύτερα- αυτόν της οικογενειακής ζωής, κυρίως δε όσον αφορά τις γυναίκες. Είναι αυτό το γνωστό του ερωτεύσιμου εργένη από τη μία πλευρά και της καημένης γεροντοκόρης από την άλλη, διότι ως γνωστόν οι περισσότεροι λατρεύουν τα δύο μέτρα και τα δύο σταθμά, στην περίπτωση δε της επιτυχίας- επιτρέψτε μου, αλλά θα τολμήσω να πω- πως λατρεύουν και τα ημίμετρα. Άρα, έχουμε και λέμε, πως το πλήρες πακέτο ενός επιτυχημένου ανθρώπου στην Ελλάδα του 2021-όχι πάντα και για όλους, αλλά συχνά και για αρκετούς- είναι : επαγγελματική αποκατάσταση με καλά λεφτά την δεύτερη δεκαετία της ζωής επάνω στο αντικείμενο των σπουδών, εάν φυσικά οι τελευταίες υπάρχουν, οικογενειακή αποκατάσταση λίγο πριν -βαριά έως τα μέσα- της τρίτης δεκαετίας της ζωής του και μετά τι μένει; Συνήθως, μια καλή αποκατάσταση των δικών του παιδιών βασισμένη στις δικές του ανάγκες, τις δικές του φοβίες και τα δικά του απωθημένα. Κι αυτό είναι προβληματικό από τη φύση του. Σωστά; Εδώ η απάντηση από μέρους μου είναι πως μπορεί ναι , μπορεί και όχι. Κι αυτό για τον εξής απλό λόγο: το πρόβλημα δεν είναι ο τίτλος του επιτυχημένου, αν κάποιος, είτε από επιθυμία είτε από συμβιβασμό, ταιριάζει στα κοινωνικά και οικονομικά στάνταρ της εποχής. Αντίθετα, το πρόβλημα είναι η ταμπέλα του αποτυχημένου , η οποία μπορεί να κρεμαστεί στον λαιμο του από τον πιο ”δικό” του άνθρωπο μέχρι τον οποιοδήποτε τρίτο, εάν ο παραπάνω κάποιος, είτε από επιθυμία είτε συγκυριακά, δεν ανταποκρίνεται στα επικρατούντα πρότυπα επιτυχίας που προστάζει η εποχή.
Και μιας και αναφέρω την εποχή, ας αναρωτηθούμε και το εξής: μήπως και τα πρότυπα- μοντέλα της επιτυχίας διαφοροποιούνται ανάλογα με τον χωροχρόνο, όπως ακριβώς και τα πρότυπα ομορφιάς ; Για παράδειγμα, αν τοποθετηθούμε στην εποχή των σπηλαίων , ενδεχομένως μέτρο της επιτυχίας να ήταν ο αριθμός των θηραμάτων, αρκετά αργότερα στην Αρχαία Ελλάδα το φιλοσοφικό έργο του εκάστοτε πολίτη, στους Ινδιάνους η μακριά κόμη και ούτω καθεξής. Σήμερα λοιπόν αντίστοιχα, το μέτρο αξιολόγησης της επιτυχίας είναι κυρίως η κατοχή υλικών αγαθών, καθώς καθόλου τυχαία δεν χαρακτηρίζονται οι σημερινές κοινωνίες ως υλιστικές.
Ωστόσο, ανεξάρτητα από τη γενική αίσθηση περί επιτυχίας στη σύγχρονη κοινωνία, υπάρχει και μια προσωπική μονάδα μέτρησης αυτής. Ο καθένας μας μπορεί και ορίζει την επιτυχία διαφορετικά, διότι τα κριτήρια που χρησιμοποιούμε εξαρτώνται από τις δικές μας ανάγκες, τις δικές μας αρχές και τα δικά μας βιώματα. Οι σταθερές λοιπόν του καθενός είναι βασικός παράγοντας στη διαμόρφωση του ατομικού κώδικα της επιτυχίας. Εκεί που στο κεφάλαιο ένα του ενός αναγράφεται πως η επιτυχία ισούται με πολλά χρήματα και λίγο προσωπικό χρόνο, στο κεφάλαιο κάποιου άλλου τα πράγματα αντιστρέφονται. Η πραγματική επιτυχία όμως-ίσως και σε κάθε περίπτωση- να κρύβεται σε εκείνο το σημείο, όπου μπορούμε να την ορίσουμε βασιζόμενοι αποκλειστικά και μόνο στα δικά μας κριτήρια, αποκομμένοι από κάθε προσδοκία μεμονωμένων τρίτων ή της κοινωνικής πλειονότητας.
Έτσι, το σκάκι της επιτυχίας δεν παίζεται μόνο με άσπρα ή μαύρα πιόνια. Το να μην είναι κανείς επιτυχημένος με βάση τα σχετικά πρότυπα της εποχής δεν τον κάνει αυτομάτως αποτυχημένο. Ναι, μπορεί μια προσπάθεια χωρίς καλό αποτέλεσμα να θεωρηθεί με την στενή έννοια του όρου αποτυχία. Ο ορισμός στο λεξικό και στην κοινή συνείδηση αυτό λέει. Όμως, υπάρχει κι εκείνη η ζώνη του γκρι, που λέει πως στην πορεία αυτή για το αποτέλεσμα ή αλλιώς στο ταξίδι για τον προορισμό, υπάρχουν μπαγκάζια που έχουν προστεθεί στην προσωπική λίστα του καθενός, κι αυτό το τελευταίο μόνο σαν αποτυχία δεν μπορεί να λογιστεί. Κι ακόμη, αυτός ο άνθρωπος που προσπαθεί, που δοκιμάζει, που προσαρμόζεται, που μένει ακέραιος ακόμη και με αρνητικό πρόσημο στο αποτέλεσμα, μόνο ως αποτυχημένος δεν πρέπει να λογαριαστεί. Ένας συγγραφέας στην κλίμακα της μετρήσιμης επιτυχίας θεωρείται επιτυχημένος αν πουλήσει πολλά αντίτυπα του βιβλίου, αν πάρει νόμπελ, αν τον γνωρίζει το κοινό. Ένας συγγραφέας όμως στην κλίμακα της μη μετρήσιμης επιτυχίας, μπορεί να θεωρηθεί επιτυχημένος μόνο και μόνο για το κομμάτι του εαυτού του που κατέθεσε στο χαρτί, ακόμη κι αν το έργο του δεν τύχει ευρείας αναγνώρισης. Κι αν θέλουμε να κρατήσουμε κάτι από τον επίσημο και τον στενό ορισμό της επιτυχίας, αυτό ας είναι εκείνη η μαγική λεξούλα που δεν είναι άλλη από την <<προσπάθεια>>. Κι αυτό, διότι η επιτυχία- είτε στην αντικειμενική είτε στην υποκειμενική της διάσταση- προϋποθέτει την επιλογή και τη δράση και όχι την τύχη, παρ΄ όλο που η τελευταία (κατά κάποιον τρόπο) αποτελεί το δεύτερο συνθετικό της. Το λες και οξύμωρο!
Η επιτυχία λοιπόν δεν είναι μονόδρομος. Είναι ένας δρόμος πολλών κατευθύνσεων με πολλά και διαφορετικά μονοπάτια, στα οποία χωράμε όλοι μας. Υπάρχουν μονοπάτια με περισσότερα βήματα και άλλα με λιγότερα βήματα, λιγότερο ή περισσότερο δύσβατα, με θέα τη θάλασσα ή το βουνό και το ποιο από αυτά θα επιλέξει να ακολουθήσει και να περπατήσει ο καθένας μας δεν τον κάνει -ή μάλλον δεν θα έπρεπε να τον κάνει- λιγότερο ή περισσότερο επιτυχημένο επί της ουσίας. Στην φαρδιά της λοιπόν γραμμή, η επιτυχία μετριέται μόνο όπως εμείς επιθυμούμε και η τελική κρίση τού αν θεωρούνται οι εαυτοί μας επιτυχημένοι ή μη, ανήκει αποκλειστικά και μόνο σε εμάς του ίδιους, με βάση τα προσωπικά μας κριτήρια. Αυτό άλλωστε που έχει σημασία στο τέλος της ημέρας και στο τέλος της κάθε ημέρας μέχρι να κοπεί το νήμα ετούτης της ζωής, είναι πως όποιο μονοπάτι και να διαλέξουμε στην πορεία της προσωπικής μας επιτυχίας και ευτυχίας έχει από πάνω του ουρανό να το σκεπάζει, ήλιο και φεγγάρι να το φωτίζουν.
Γράφει η Μαρία Λιάκου.
Γεννήθηκα στην Αθήνα τον Μάρτιο του 1995 και μεγάλωσα σε επαρχιακή πόλη της Βοιωτίας, με καταγωγή από ορεινό χωριό της Καρδίτσας. Το 2018 αποφοίτησα από το τμήμα της Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Από μικρή θυμάμαι τον εαυτό μου μπροστά σε έναν καθρέφτη να μιλάω σε ένα αόρατο κοινό εκφράζοντας τις απόψεις και τις σκέψεις μου. Αυτή μου η ανάγκη ενσαρκώθηκε πριν κάποια χρόνια με τη δημιουργία του προσωπικού μου blog στο διαδίκτυο.
Μου αρέσει η μυρωδιά του γιασεμιού, οι παφλασμοί των κυμάτων, τα μικρά κυκλαδονήσια και τα πεφταστέρια, ενώ παράλληλα φλερτάρω με την ιδέα της προσωρινής διαμονής σε κάποιο ήσυχο νησί. Με τρομάζουν η απώλεια, τα κενά βλέμματα, η συνήθεια και ότι τα δεδομένα κάποια στιγμή θα γίνουν ζητούμενα. Απεχθάνομαι το δήθεν, την αδικία και την υπεροψία. Αγαπώ τα ζουμερά μαγουλάκια των μωρών, τον εθελοντισμό, τα καθαρά βλέμματα και τους διαλλακτικούς ανθρώπους με κοινωνικές ανησυχίες. Θαυμάζω τους μαχητικούς ανθρώπους με όραμα και πίστη στα όνειρά τους. Προσπαθώ να εμπιστεύομαι την ροή των πραγμάτων και να γίνω ο άνθρωπος που ο μικρός μου εαυτός θα θαύμαζε. Τέλος, όταν η σκέψη ψάχνει καταφύγιο, ανασύρει την εξής εικόνα: καλοκαίρι στο χωριό, να τρώω τα γεμιστά της μαμάς κάτω από τον έλατο στην αυλή, με θέα το δάσος.
Τάσσομαι υπέρ της φιλοσοφικής αρχής πως ο άνθρωπος γεννιέται ως “λευκός πίνακας” και διαμορφώνεται από τα βιώματα και τις εμπειρίες κατά τη διάρκεια της ζωής του για αυτό και η ενότητά μου ακούει στο όνομα “Tabula Rasa”.
