Κείμενα Ανησυχίας
Γράφει η Μαρία Πανούτσου
Τα κείμενα ανησυχίας είναι…..: https://ologramma.art/pea-pteroenta/
‘Κανάλ’
Αντρέι Βάιντα (Andrei Vaida)
Ο Βάιντα αποκαλύπτει τη φρίκη του πολέμου και αγάπη για ζωή.
Της Μαρίας Πανούτσου
Υπόθεση
Στην εξέγερση της Βαρσοβίας τον Αύγουστο του 1944 που πνίγηκε στο αίμα, τα απομεινάρια ενός πολωνικού λόχου, προσπαθούν να υπερασπίσουν μια περιοχή της πόλης.
Οι Γερμανοί με τα όπλα, τους αναγκάζουν να οπισθοχωρήσουν και προσπαθούν να φτάσουν στο κέντρο της πόλης, περνώντας από τους υπονόμους.
Καθώς προχωράει η ταινία σιγά σιγά βλέπουμε τους επιζώντες να εξοντώνονται στην κόλαση των υπονόμων.
Όσοι δεν πεθαίνουν ανακαλύπτουν ότι έχουν παγιδευτεί
Και ότι η έξοδος στο φως ήλιο αέρα στην ζωή ισοδυναμεί με θάνατο. Οι Γερμανοί στις εξόδους των υπονόμων τους περιμένουν. Αυτή είναι η υπόθεση της ταινίας του Βάιντα.
Η εξέγερση αυτή, που ήταν μάταιη, στοίχισε 250 χιλιάδες αγωνιστές, σ ένα ηρωικό αγώνα που κράτησε δύο μήνες και που κατά την διάρκεια του, καταγράφτηκε ολοκληρωτικά η Βαρσοβία.
Το έργο ‘Κανάλ’ βασίζεται σε αληθινά γεγονότα και σκηνοθετήθηκε από τον Αντρέι Βάιντα το 1957 βραβεύτηκε την ίδια χρονιά στο φεστιβάλ των Κανών και είναι ένα έργο νεανικό. Η ταινία όταν προβλήθηκε στην Πολωνία δίχασε το κοινό και εξόργισε τους κριτικούς. Ο Βάιντα είναι ο πρώτος μεγάλος δημιουργός μετά την τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο που παρακολούθησε με τις ταινίες του το πολίτικο και κοινωνικό γίνεσθαι της χώρας του.
Η ταινία ανήκει σε μία τριλογία πού ο Βάιντα σκηνοθέτησε μετά τον Πόλεμο. Η τριλογία αυτή είναι: Μια γενιά 1954, Κανάλ 1956, Διαμάντια και τέφρα 1958.
Ο Βαίντα στην εφηβεία του υπήρξε μέλος της αντιναζιστικού κινήματος της χώρας του.
Η ταινία
Πρωταρχική σκέψη του Δημιουργού της ταινίας θα πρέπει να είναι τι κρίμα που χάθηκαν αυτοί οι άνθρωποι.
Το έργο είναι μια ελεγεία. Με λυρικό τρόπο και άλλοτε επικό ο Βάιντα μιλάει για τους ανθρώπους τους συμπατριώτες του σ’ αυτόν τον άνισο αγώνα.
Το περιστατικό αυτό από τα πιο σκοτεινά και σπαραχτικά στην ιστορία του Β΄Παγκόσμιου πολέμου, ο Βάιντα δεν το αναλύει ούτε προσπαθεί να το ερευνήσει δεν στέκει στο γεγονός αλλά το παίρνει σαν ερέθισμα σαν τραγική θλιβερή αφορμή, για να μιλήσει για κάτι πιο ουσιαστικό και πνευματικό. Υπερβαίνει το γεγονός και πάει βαθιά στη ανθρώπινη φύση.
Το ανώφελο και παράλογο ηρωισμό που εκδηλώνεται συχνά στους λαούς και ειδικά στον Πολωνικό έθνος και που τελικά ο ηρωισμός αυτός κατευθύνεται από πολιτικά και κοινωνικά συμφέροντα. Ο Βάιντα αποκαλύπτει τη φρίκη του πολέμου και αγάπη για ζωή.
Οι ήρωες του είναι άνθρωποι με σάρκα και οστά με αίμα και νεύρα και όχι ωραιοποιημένοι ήρωες -σύμβολα.
Ο έρωτας δεσπόζει (χαρά πρωταρχική της ζωής) μέσα στην κόλαση του πολέμου. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό της δουλειάς του ο τρόπος που ενσωματώνεται ο έρωτας σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα.
Στο έργο υπάρχει ένας ρυθμός πού τον δίνουν τα μεγάλα πλάνα, ανάλογος με την επική διάθεση του έργου. Ειδικά η περίοδος ήταν τόσο εφιαλτική που δικαιολογούσε την αισθηματική ατμόσφαιρα του πρώτου μέρους όπως η σκηνή με την μουσική ενώ Αναμένεται ο θάνατος. Εδώ ο λυρισμός παράλληλα με το επικό στοιχείο.
Το έργο δεν έμεινε ούτε μια στιγμή μακριά από την υπαισθησία και το προσωπικό κοίταγμα με συμπάθεια κατανόηση και λύπη σε κάθε ήρωα ξεχωριστά. Αν και ταινία function διέπεται από το στοιχείo του documentary χωρίς ποτέ να γίνετε κάτι τέτοιο.
Σ όλο το έργο πλανάται το ερώτημα γιατί, γιατί χωρίς αυτό να ειπωθεί.
Σήμερα έχοντας μπροστά μας όλη τη δουλειά του Α. Β με αφετηρία σχεδόν το Κανάλ μπορούμε καλύτερα να αξιολογήσουμε το έργο.
Τα αρνητικά του έργου αν θα θέλαμε να τα ξεχωρίσουμε, μια μερική συναισθηματικότητα και μια τάση να σαγήνευση τον θεατή να γίνει αρεστός ίσως για να μπορέσει μετά να τον ακινητοποιήσει μέσα από την δύναμη των εικόνων του, στο πρώτο μέρος σιγά σιγά εξαφανίζεται και γίνεται πιο λιτός, καίριος και ουσιαστικός.
Αυτό που υπερτερεί στην τέχνη του, με βάση πάντα το ‘Κανάλ’ είναι το κριτική εκχωρητική ματιά του, η αγάπη του για τη αλήθεια, η συμπόνια στον άνθρωπο, η δομή της δραματικής εξέλιξις, ο χρόνος της ταινίας που μοιάζει με τον φυσικό χρόνο της ζωής, αλλά και η λιτότατα της αφήγησης, και όλα αυτά τα στοιχεία χαρακτηρίζουν και το σύνολο του έργο του Πολωνού δημιουργού.
The good Lord gave the director two eyes – one to look into the camera, the other to be alert to everything that is going on around him.
Η αρχική δουλειά ενός σκηνοθέτη όση απόσταση και να την χωρίζει από την εξέλιξη του έργου του, μας δείχνει τον δρόμο που θα ακολουθήσει. Το Κανάλ είναι η πρώτη κινηματογραφική γραφή του Βάινα που κατόρθωσα να θεωρείται συγχρόνως και κλασσική.
http://www.wajda.pl/en/Default.html
Κείμενα ανησυχίας: Σύλληψη, έρευνα, οργάνωση και εκτέλεση: Μαρία Πανούτσου.
Επιμέλεια: Αλεξία Κατσαβού.
Η Μαρία Πανούτσου γεννήθηκε στην Αθήνα και υπηρετεί το θέατρο και την ποίηση από το 1979. Σπούδασε μουσική, χορό, θέατρο, ζωγραφική και φωτογραφία στην Ελλάδα, Αγγλία, Πολωνία. Έχει ταξιδεύσει για σπουδές και για συμμετοχή σε Διεθνή Φεστιβάλ θεάτρου, με το Θέατρο Τομή, στην Αγγλία, Σκωτία, Ρουμανία, Γεωργία, Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία, Ιταλία, Κύπρο. Έζησε στην παιδική της ηλικία στο Ιράκ, στην Κύπρο και στο Λίβανο. Ξεκίνησε πολύ μικρή το χορό και το θέατρο και με την πρώτη της σκηνοθετική δουλειά βραβεύτηκε με πέντε βραβεία στο Φεστιβάλ Ιθάκης. Σκηνοθεσίας, καλύτερης παράστασης, καλύτερης παρουσίασης νεοελληνικού έργου, βραβείο γυναικείου ρόλου και έπαινος ανδρικού.
Τώρα ζει, εργάζεται και μοιράζεται την ζωή της μεταξύ Αθήνας, Κέας και Λονδίνου. Είναι απόφοιτος του Έκτου Γυμνασίου Θηλαίων. Διπλωματούχος της Σχολής Κλασσικού χορού Ε. Ζουρούδη. Διπλωματούχος της Επαγγελματικής σχολής Θεάτρου Αθηνών Έχει σπουδάσει στο GROTOWSKI LABORATORIUM στο Βρότσλαβ της Πολωνίας. Τελειόφοιτος του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών.
Σπούδασε στο Open University of London Humanities – Ανθρωπιστικές σπουδές, και συμπλήρωσε την μελέτη της για την Αρχαία Ελληνική Τραγωδία με την παρακολούθηση: Αθηναϊκή Δημοκρατία, 5ος αιώνας, στο Open University of London.
Παράλληλα με το θέατρο και την τέχνη η Μαρία Πανούτσου έχει εκδώσει 3 ποιητικές συλλογές, «ΚΑΛΕΣΜΑΤΑ», «SALUADER» και «ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ ΣΤΟ ΔΑΚΤΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΟΝΟΥ ή ΟΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣΑΝΔΡΑ ΑΠΟ ΤΟ CITY» που έχουν εξαντληθεί και ετοιμάζει την έκδοση της νέας ποιητικής συλλογής με τίτλο «Η ΠΟΛΗ».
Μελέτησε Ζωγραφική και Αγιογραφία με τον ζωγράφο Δ. Πάλμα, και Κεραμική με τον γλύπτη Ν. Σκλαβενίτη. Ζωγραφίζει από το 1982 και χρησιμοποιεί ποικίλα υλικά για τον σκοπό αυτόν. Δουλεύει τον πηλό κατασκευάζοντας έργα αποκλειστικά με το χέρι και όχι με τον τροχό. Με την Φωτογραφία και τις αρχές της κινηματογραφικής τέχνης, ασχολήθηκε την περίοδο 1980-90 όπου έγινε δεκτή και στο International Film school of London.
Επίσης στο θέατρο παρουσιάζει θεατρικές παραγωγές όταν έχει να πει κάτι που την απασχολεί πολύ. Μελετά το ανέβασμα έργου του Σταμάτη Πολενάκη και του κύπριου ποιητή, Ανδρέα Τιμοθέου… Τελευταία θεατρική δουλειά της, 2015 με την παράσταση «Άσπρο Φως Ιστορίες έρωτα και αναρχίας» στο θέατρο Ειλισσός.
