Η ζωγραφική του Θωμά Τουρναβίτη |Μέρος ΙΙ

Κείμενα  Ανησυχίας

Η  ζωγραφική του Θωμά Τουρναβίτη

Μέρος  Δεύτερο

Γράφει η Μαρία Πανούτσου

Η Ελληνικότητα στο έργο του Θωμά Τουρναβίτη

Εντρυφώντας στο έργο του Θωμά Τουρναβίτη καταλήγω πάλι στην αίσθηση που είχα όταν το πρωτοαντίκρισα. « Ελληνικότητα. Έργο Έλληνα ζωγράφου». Ήταν ένα πρώτο εσωτερικό σχόλιο που έγινε από εμένα και το άφησα να αιωρείται μέσα μου.

Ο χρόνος εμφάνισε και πάλι την πρώτη εκείνη αίσθηση όταν ασχολήθηκα περισσότερο με το έργο του καλλιτέχνη. Τόσο πολυσχιδές έργο, γιατί να προσθέτω και αυτό το στοιχείο σκεπτόμουν, την ελληνικότητα. Η ελληνικότητα στην ζωγραφική το 2024 είναι μια τελείως αμφισβητήσιμη προσέγγιση πρόσθεσα επίσης στους συλλογισμούς μου. Μα πρώτα από όλα τι σημαίνει Ελληνικότητα και πως την αντιλαμβάνομαι εγώ.

Ένας Έλληνας Ζωγράφος

Ο ουρανός, η θάλασσα, τα βράχια, οι ξερότοποι, οι βάρκες, οι ψαράδες, οι παραθεριστές, τα τραπέζια με εδέσματα, τα ξωκλήσια, παρουσιάζονται σε ομαδικές εκθέσεις ζωγραφικής την περίοδο του καλοκαιριού και όχι μόνο, κυρίως σε νησιά. Όλο αυτό μου προκαλεί θλίψη και στην καλύτερη περίπτωση αδιαφορία.

Σπουδαίοι μελετητές του όρου αυτού αποφάνθηκαν πως ή δεν υπάρχει αυτός ο όρος  Ελληνικότητα, ή είναι τόσο πολύπλευρος που σχεδόν αυτοαναιρείται.

Είμαι αντίθετης γνώμης. Πιστεύω πως η ταυτότητα του καλλιτέχνη γενικά -συγγραφέα, ζωγράφου – μουσικού αφήνει τα σημάδια της στο έργο του και οι επιρροές του έχουν σχέση με τον τόπο του. Δεν γλιτώνουμε από την επίδραση του τόπου που γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε αν είμαστε γνήσιοι.

Η ελληνικότητα ενός έργου και ενός ανθρώπου είναι ηθικό-αισθητική. Έτσι όπως ακριβώς την είχαν ορίσει οι πρόγονοι αυτού του τόπου. Αυτής της γωνιάς της γης. Ηθική και αισθητική μαζί. Δεν είναι μόνο η μορφολογία ενός τόπου που καθορίζει την ιδιαιτερότητά του αλλά και οι αρχές, οι αξίες που υπερασπίζεται στην ζωή. Ουσιαστικά πως αντιλαμβάνεται την ίδια την φύση και πως την ερμηνεύει.

Είναι μια στάση πολιτισμική, που περιλαμβάνει τόπο, χρόνο, ιστορία, ταξίδια, επιρροές, δυσκολίες, νίκες και ήττες αυτό πού ονομάζουμε ιδιοπροσωπεία του Ελληνισμού.

Ο ελληνισμός  είχε πάντα δυσκολίες. Οι καλλιτέχνες  που μίλησαν είτε με τα κείμενα είτε με τα ζωγραφικά τους έργα, είτε με την μουσική, είχαν στο νου τους πάντα τις δυσκολίες αυτού του λαού και την κληρονομιά που του άφησαν οι πολιτισμικές καταβολές, οι ιστορικές εποχές και το βάρος αυτής της κληρονομιάς.

Ο  Τουρναβίτης πετάει από τις πλάτες του το βάρος αυτό, κρατά την κριτική ματιά χωρίς όμως την θλίψη και μετατρέπει την ήττα της σύγχρονης Ελλάδας σε μια ευχάριστη παραμόρφωση της ανθρώπινης φιγούρας και της κοινωνίας, σε μια ευχάριστη παραδοχή.

Το χρώμα στο έργο του, πρωταγωνιστής και όπλο του, μας παραπλανά χωρίς να μας καθησυχάζει και το πλάσιμο της φιγούρας, οι πινελιές του  που, λες και μαχαιρώνουν το τελάρο.

Η Ελληνικότητα του Θωμά Τουρναβίτη επιμελώς κρυμμένη, ένα παιχνίδι ύπουλο, που ένας προσεχτικός αναγνώστης του έργου του, θα το φανερώσει.

Όσο πιο πολύ αφήνεσαι στις εικόνες του, τόσο καταλαβαίνεις την αγωνία του. Διακριτικός συμμαζεύει τα συναισθήματά του και τις εντάσεις του, πίσω από αυτές τις γεμάτες πειθαρχία πινελιές. Ξορκίζει τα δικά του δαιμόνια και αυτά του κόσμου με το έργο του. Ένα έργο τόσο προσωπικό, που κατορθώνει και εισχωρεί στο σπίτι των αστών, καθώς τους ανήκει, αφού οι αστοί είναι τα μοντέλα στην ζωγραφική του.

Αν ο ζωγράφος Francis Bacon (ένας άλλος ζωγράφος που επίσης αγαπώ) σου δημιουργεί κατάθλιψη και στεναχώρια με την προσέγγισή του στα ανθρώπινα -καταγωγή Βρετανία, το έργο του Θωμά Τουρναβίτη -καταγωγή Ελλάδα. Κατορθώνει να σε προβληματίσει χωρίς να νοιώσεις εξουθενωμένος, αντίθετα το μήνυμά του είναι, φως, ευθυμία, χαρά και πίστη. Γίνεται στήριγμα για να συνεχίσεις αφού με βλέμμα σατυρικό μεν, αλλά γεμάτο αγάπη αντικρίζει τα ανθρώπινα.

Στον τρόπο που ζωγραφίζει είναι η Ελληνικότητά του. Έχει αγάπη για τον άνθρωπο και με αγάπη τον πλησιάζει. Με το έργο του, τραβάει το βάρος της καθημερινότητας από τον αναγνώστη, τον θεατή του έργου του, χωρίς να τον απομακρύνει όμως από συλλογισμούς και τη αυτοκριτική. Σπουδαίο επίτευγμα.

Τι ρόλο παίζει ο καραγκιόζης στο έργο του; Πόσο καλά το υποσυνείδητό του έχει κρύψει τις επιρροές του! Αν δούμε το έργο του ζωγράφου Τάσου Ματζαβίνου για παράδειγμα, με τα ατόφια σύμβολα που χρησιμοποιεί στην ζωγραφική του η ελληνικότητα προβάλει αβίαστα όμως, ο Θωμάς Τουρναβίτης κάτι που εκτιμώ, δεν φωνάζει για την ελληνικότητά του, αντίθετα φωνάζει για την παρακμή της, με ένα πολύ αριστοφανικό τρόπο, και μας προσφέρει την δουλειά του ως στήριγμα, ως μια ανάσα ως ένα επιφώνημα εν δυνάμει αισιόδοξο, με στόχο την αλλαγή σε ένα κόσμο καλύτερο. Ρέει η ελληνικότητα του Θωμά Τουρναβίτη και στην προσωπικότητά του και στο έργο του.

Αν αφαιρέσεις το βασικό χαρακτηριστικό, την παραμόρφωση των ηρώων του, τι έχουμε;  Bλέπουμε έναν άνδρα ή μια γυναίκα, ή και τους δυο μαζί. Απλοί καθημερινοί άνθρωποι το, ζευγάρι και μια ζωή εν ειρήνη. Όλα τα κρυμμένα σύμβολα του ζωγράφου, μιλάνε για μια Ελλάδα σε κρίση.

Στο χώρο της ζωγραφικής όλοι οι σημαντικοί ζωγράφοι υιοθέτησαν τις επιρροές του τόπου τους: Κόντογλου, Τσαρούχης, Εγγονόπουλος, Σικελιώτης, Νικολάου, Διαμαντόπουλος, Στέρης, Κογεβίνας, Σεμερτζίδης, Ζαχαρίου, Χατζημιχάλη, Κανέλλης, Μανουσάκης, Πικιώνης, Βασιλείου, Μποστ, Τσοτσώνης, Πλακωτάρης, Παππάς, Φασιανός, Φωκάς, Μιγάδης, Μαλάμος, Ρόρρος, Καραβούζης, Ζουμπουλάκης, Μηταράκης, Βατζιάς, Σταυρίδου, Βενιός, Σπεράντζας, Χαρατσίδης, Κατζουράκης, Μαυροΐδης, Λεονταρίτου, Γεωργάς, Μαυρομάτης, Δέρπαπας, Σάμιος, Τέτσης, Πεντζίκης, Ιερεμιάδης, Τάσσος Κόρδης, Λάβδα, Σόρογκας, Σπηλιόπουλος, Λεβίδης, Ρόρρης, Μποκόρος Παρθένης.

Με την λίστα αυτή των ζωγράφων, στοχεύω να δείξω τις πολλές μορφές που μπορεί να πάρει η ελληνικότητα στο έργο του καλλιτέχνη. Μιλάμε δηλαδή για τις καταβολές και τις  εμμονές, για τις μνήμες και την συνέχεια ενός λαού. Εκεί που γεννηθήκαμε εκεί που θα πεθάνουμε, εκεί που είναι τα νεκροταφεία μας.

Ο Θωμάς μας τραβά μακριά από όλα αυτά, συνειδητά. Μας ρίχνει με πάθος στο φως, στο χρώμα, στην κίνηση, στην αποπλάνηση. Μας γοητεύει με τον χορό της πινελιάς του -τίποτα στατικό- και μας  προτείνει την χαρά της ζωής με λογισμό και όνειρο. Από την φύση του ο ζωγράφος δεν θέλει να ξεγελά. Μας μιλά χωρίς να κρύβεται και εκδηλώνει την αντίθεσή του σε ό, τι μη γνήσιο, μη στιβαρό, μη δημιουργικό.

Δεν μου χρειάζεται η ελληνικότητα στο έργο του Θωμά Τουρναβίτη για να εκτιμήσω το έργο του. Όμως θα ήταν ελλιπής η προσέγγισή μου στην δουλειά του αν δεν έβλεπα και αυτή την πλευρά που υπάρχει και στηρίζει την όλη εκφραστική του περιπέτεια.

Από την ζωγραφική του Θωμά Τουρναβίτη απουσιάζει ο μύθος και τα σύμβολα συνειδητά όμως ο προσεχτικός αναγνώστης του έργου του θα δει την λαογραφική και ηθογραφική του διάθεση, την λαϊκότητά του και τα ευρωπαϊκά ρεύματα που επηρέασαν τους Έλληνες ζωγράφους στο 20ου αιώνα και κυρίως το πνεύμα το Ελληνικό, την φιλοσοφική προσέγγιση αιώνων Ελληνικότητας, να διατρέχει το έργο του.

Λες και μιλά ολόκληρη η φύση αυτού του τόπου στο κάθε του πίνακα.

Για μένα τα πορτραίτα του, είναι τοπία αυτού του τόπου έστω και αν έχουν την μορφή  ανθρώπων. Αν μεγεθύνεις  ένα του πίνακα, εμφανίζεται αυτός ο τόπος και το περιβάλλον του, μαζί και οι σύγχρονες τάσεις της ζωγραφικής στην πινελιά του.

Άνθρωποι και τοπία γίνονται ένα και εκφράζουν με αυτό το μυστικό τρόπο, όλα όσα τον απασχολούν.

             Θωμάς  Τουρναβίτης

Επίλογος.

Ο θωμάς Τουρναβίτης έχει δημιουργήσει έναν νέο κώδικα ομορφιάς. Τιθασεύει την οργή του, τον θυμό του για τα ανθρώπινα και με την αθωότητα ενός παιδιού ζωγραφίζει. Πιστεύει και γι’ αυτό ζωγραφίζει. Ζωγραφίζει, γιατί ελπίζει.

Μαρία Πανούτσου

Αθήνα 18/07/24

Ο Θωμάς Τουρναβίτης γεννήθηκε το 1981 στην Αθήνα. Φοίτησε στο εργαστήρι του γλύπτη Νίκου Στέφου (1997-1999). Αποφοίτησε το 2005 από τη Σχολή Καλών Τεχνών του Ντέρμπι (Ηνωμένων Βασίλειο) με BA (DP). Συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στη σχολή Philharmonie στο Βερολίνο (Γερμανία 2006). Εργάστηκε ως καθηγητής σημειολογίας στο Δ.ΙΕΚ Βόλου και ως δάσκαλος Καλλιτεχνικών σε ιδιωτικά και δημόσια δημοτικά (2008-2010). Από το 2008 ίδρυσε και διατηρεί το thomastournavitis.org το οποίο είναι ένα επιτυχημένο brand της διεθνούς αγοράς. Στο ιστορικό του έχει πλέον περί των 35 ατομικών εκθέσεων και έχει συμμετάσχει σε περισσότερες από 133 ομαδικές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έργα του ανήκουν σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές σε Νέα Υόρκη, Μαϊάμι, Παρίσι, Μόναχο, Μονπελιέ, Βιέννη, Πράγα, Μπουσάν, Ζυρίχη, Μπρατισλάβα, Ζάγκρεμπ, Λευκωσία, Αθήνα, Σαράγεβο και αλλού.

https://ologramma.art/thomas-toyrnavitis-enas-sygchronos-profitis/