Η πορεία της μετρά ήδη 179 χρόνια ιστορίας και δημιουργίας. Κορυφαία ονόματα της μουσικής σκηνής έχουν επανδρώσει το δυναμικό της και σπουδαία ταλέντα έχουν αναδειχθεί μέσα απ’ αυτήν. Είναι ο παλαιότερος μουσικοεκπαιδευτικός οργανισμός της Ελλάδας και αναμφισβήτητα το καμάρι της Κέρκυρας. Η μπάντα της δεν λείπει ποτέ από τη νεκρώσιμη ακολουθία του Επιταφίου και από το πλευρό του Αγίου Σπυρίδωνα, προστάτη και οδηγού του νησιού.
H Φιλαρμονική Εταιρεία της Κέρκυρας (γνωστή και ως «Παλαιά Φιλαρμονική») ιδρύθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 1840 και αποτελεί τον παλαιότερο μουσικό οργανισμό της χώρας μας. Ο αρχικός σκοπός των ιδρυτών του ήταν η δημιουργία μιας πλήρους μουσικής ακαδημίας, παρόμοιας με εκείνες της γειτονικής Ιταλίας. Πριν το 1840 στην Κέρκυρα, πρόσβαση στη μουσική εκπαίδευση είχαν, είτε άτομα που μπορούσαν να ανταπεξέλθουν οικονομικά στην πρόσληψη ενός ιδιώτη μουσικοδιδασκάλου, είτε τα μέλη των άτυπων επαγγελματικών μουσικών συντεχνιών του νησιού. Επομένως, η ίδρυση μιας τέτοιας σχολής, έδινε πρόσβαση στη μουσική εκπαίδευση, όχι μόνο των οικονομικά προνομιούχων, αλλά σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου και μόρφωσης, καθώς οι υπηρεσίες της σχολής ήταν εντελώς δωρεάν, από πλήρως καταρτισμένους μουσικοδιδάσκαλους.
Ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας του ιδρύματος παράλληλα με το επίπεδο της εκπαίδευσης, άλλαξαν τα δεδομένα της μουσικής παιδείας σε τοπικό επίπεδο. Στο πλαίσιο του νεοϊδρυθέν αυτού οργανισμού, μπορούσε κανείς να καταρτιστεί μουσικά τόσο σε πρακτικό επίπεδο (έγχορδα και πνευστά όργανα, πιάνο, φωνητική μουσική) όσο και σε θεωρητικό (από βασικά θεωρητικά μέχρι μουσική σύνθεση και αισθητική).
Κατά τον 19ο αιώνα και μέχρι τα χρόνια του Μεσοπολέμου, την καλλιτεχνική ηγεσία του ιδρύματος είχαν κατά καιρούς μερικές από τις σημαντικότερες μορφές της μουσικής της νεώτερης Ελλάδας, όπως για παράδειγμα ο Νικόλαος Μάντζαρος (1795-1872), ο Δομένικος Παδοβάνης (1817-1892), ο Διονύσιος Ροδοθεάτος (1849-1892), ο Δημήτριος Ανδρώνης (1866-1918) και ο Σπυρίδων Δουκάκης (1886-1974). Όλοι οι παραπάνω κατάγονταν από την Κέρκυρα και είχαν σημαντικές σπουδές στην Ιταλία ή στη Γερμανία. Πολλοί από τους μουσικούς της Φιλαρμονικής σταδιοδρόμησαν (και σταδιοδρομούν) ως συνθέτες, σολίστες, μουσικοί ορχηστρών και στρατιωτικών μουσικών σωμάτων και αρχιμουσικοί, και συνεισέφεραν με τον τρόπο τους στη διαμόρφωση της έντεχνης μουσικής στην Ελλάδα του 19ου και του 20ού αιώνα.
Το γνωστότερο από τα μουσικά σχήματα της Φιλαρμονικής, είναι η μπάντα. Πρωτοεμφανίστηκε τον Αύγουστο του 1841 και υπήρξε εξαρχής το δημοφιλέστερο μουσικό σύνολό της. Αυτή πρωτοαπέδωσε τον Ελληνικό Εθνικό Ύμνο το 1864 και αυτή παιάνισε κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896 τον «Ολυμπιακό Ύμνο». Ακούστηκε δημόσια για πρώτη φορά σε θρησκευτική τελετή στις 11/23 Αυγούστου 1841 κατά τη διάρκεια της λιτανείας του Αγίου Σπυρίδωνα αποδίδοντας θρησκευτικά εμβατήρια από τα παράθυρα του κτιρίου της και στη συνέχεια από τον γυναικωνίτη της εκκλησίας του Αγίου.
Την πορεία του Ιδρύματος μέσα στους σχεδόν δύο αιώνες αδιάκοπης δράσης του, επιχειρεί να σκιαγραφήσει το Μουσείο της Φιλαρμονικής μέσω των τεκμηρίων που εκτίθενται σε αυτό. Το Ιστορικό Μουσικό Αρχείο αποτελείται κατά κύριο λόγο από το μουσικό ρεπερτόριο του ιδρύματος προ του 1950, το οποίο και αποκαλύπτει τις πολυποίκιλες δραστηριότητες της Φιλαρμονικής. Εκτός από συνθέσεις για μπάντα (διασκευές, αλλά και πρωτότυπα έργα), περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό από το ρεπερτόριο της συμφωνικής ορχήστρας της, φωνητικά έργα, συνθέσεις μουσικής δωματίου, πιανιστική μουσική, εγχειρίδια μουσικής θεωρίας και μεθόδους διδασκαλίας έγχορδων, πνευστών και πληκτροφόρων οργάνων, προγράμματα, μαθητολόγια και διπλώματα σπουδών. Ξεχωριστό μέρος του Ιστορικού Μουσικού Αρχείου της Φιλαρμονικής αποτελούν οι κατά καιρούς δωρεές μουσικών συλλογών ιδιωτών, οι οποίες περιλαμβάνουν ακόμη και παλαιότυπα του τέλους του 18ου αιώνα.
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 η Φιλαρμονική Εταιρεία της Κέρκυρας έχει ξεκινήσει σειρά δράσεων με σκοπό τη διεύρυνση των μουσικών δραστηριοτήτων της. Εκτός από την μπάντα της, η Φιλαρμονική διατηρεί πλέον συμφωνική ορχήστρα και έχει ενεργοποιήσει πλήρως τη διδασκαλία εγχόρδων και πιάνου. Η μπαντίνα της, επίσης, προσφέρει την ευκαιρία στους εκκολαπτόμενους μουσικούς να συμμετάσχουν από μικρή ηλικία σε ένα μουσικό σύνολο. Κάθε χρόνο 100-150 νέοι μαθητές εγγράφονται στις σχολές της για να διδαχθούν δωρεάν μουσική. Επίσης, η νέα αίθουσα εκδηλώσεων φιλοξενεί μαθητικές συναυλίες και άλλες μουσικές εκδηλώσεις, ενώ από το 2009 οργανώνονται εκεί και μουσικολογικές διαλέξεις. Τέλος, τόσο το διοικητικό όσο και το μουσικό αρχείο του ιδρύματος είναι πλέον προσιτό στους ερευνητές, ενώ το Μουσείο Μουσικής της Φιλαρμονικής άνοιξε στο κοινό το 2010.
Γράφει η Βάνα Κουτσού.
