ΑΣΚΉΣΕΙΣ ΜΝΉΜΗΣ
Δυο λόγια
Θα παρουσιάσω σε συνέχειες, το τρίτο μέρος της τριλογίας Japan mon amour. Η τριλογία αποτελείται από το αφήγημα Έξοδος Κινδύνου, από την ποίηση Tanka Εννέα δοκιμές, και το δοκίμιο -αφιέρωμα στο χορό Butoh (Hijikata Tatsumi’s Ankoku Butō) με τίτλο Απαγορευμένα χρώματα.
Το δοκίμιο Απαγορευμένα χρώματα γράφτηκε ως μέρος της τριλογίας Japan mon amour και εκφράζει την βαθειά μου σχέση με τον πολιτισμό της Ιαπωνίας. To δοκίμιο αυτό, βρίσκεται σε εξέλιξη.
Σήμερα το β΄ μέρος
Απαγορευμένα χρώματα
Butoh
H ματαιότητα της τέχνης
Μαρία Σκουλαρίκου – Πανούτσου
Αθήνα 2021
Ο Ιαπωνικό χορό Butoh, ως παράδειγμα αντίστασης, σε περιόδους κρίσης της κοινωνίας.
Την εργασία αυτή αφιερώνω στους
Min Tanaka – Masaki Iwana – Yumiko Yoshioka
Β΄ μέρος
Κ 2
Προ-λόγος
Με συνειρμούς ξεκίνησα αυτό το δοκίμιο- αφήγημα. Εικόνες, αποσπάσματα κειμένων, πρόσωπα, μνήμες, ημιτελείς δράσεις, μαθήματα, βιβλία, βίντεο, φωτογραφίες, άρθρα, συλλογισμοί για την ηθική του απαγορευμένου στον άνθρωπο. Την έξοδό του από τον παράδεισο, τον δρόμο της Εύας και του Αδάμ προς την κοπιώδη καθημερινότητα, με αποτέλεσμα την ροπή του ανθρώπου προς το κακό, το πονηρό, το εγκληματικό. Σε αυτούς τους λογισμούς προστέθηκε και ο πόλεμος μεταξύ ανθρώπων, λαών, κρατών, που από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι τις μέρες μας δεν έχει εξαφανιστεί από τις δραστηριότητες του ανθρώπου, με ολέθρια αποτελέσματα για τον πλανήτη ολάκερο. Η τέχνη φαντάζει αδύναμη καθώς ασθμαίνοντας και αγκομαχώντας μέσα στο διάβα των αιώνων, προσπαθεί να εκφράσει την δίνη και την ο-δύνη της ανθρώπινης φύσης. Από την μία το οικονομικό σύστημα και από την άλλη η έννοια της αμαρτίας που την φέρει- την προσωποποιεί το σώμα – εξ’ ου και η δίωξη των πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο, με αποτέλεσμα να έχουμε ένα σώμα ένοχο, τεμαχισμένο, συμπιεσμένο, αποδιοπομπαίο. Είναι αυτό που θέλουμε; Είναι αυτό που επιδιώκει το σύστημα, το οικονομικό μοντέλο που έχει εγκαθιδρυθεί στον κόσμο; Είναι αυτό που οραματίζεται ο άνθρωπος της γης, για τον άνθρωπο της γης;
Στο έργο ‘Η γέννηση της τραγωδίας’ (1) και στον ‘Ζαρατούστρα’ (2) ο Γερμανός φιλόσοφος Φρίντριχ Νίτσε (3) μιλάει για -αισθησιακό χορευτικό σώμα- που γίνεται όχημα μιας αυθεντικής ζωής. Πως θα γίνει αυτό, παρά με την απομάκρυνση του σώματος από την παραγωγικότητα. Ο Tatsumi Hijikata ο ιδρυτής του Butoh (3) αναπροσανατολίζει τη θυσία του σώματος μακριά από την παραγωγικότητα. Τον ενδιαφέρει το δόσιμο σε μια ελεύθερη καλλιτεχνική έκφραση. Κάτι απόλυτα επαναστατικό. O Douglass Slaymaker (4) στο έργο του The Body in Postwar Japanese Fiction (5) σχετικά με τη μεταπολεμική ιαπωνική λογοτεχνία, πλαισιώνει την προσέγγιση του συναισθήματος του Tatsumi Hijikata, για το σώμα, τις απαγορεύσεις, την ατομικότητα του σώματος, ή την εικόνα του σώματος ως ένα πράγμα -αντικείμενο έμψυχο- που ανήκει στον εθνικό οργανισμό. Αυτό μας ταξιδεύει στην εποχή της Ναζιστικής Γερμανίας και στον γερμανικό εξπρεσιονισμό.
Σκέψεις και εικόνες που και σήμερα στον 21ον αιώνα έστω και θολά, βλέπουμε να είναι πολύ κοντά μας, να μας πλησιάζουν επικίνδυνα. Εικόνες και πρακτικές που εφαρμόστηκαν σε καθεστώτα στην Ασία και Αφρική και Λατινική Αμερική να έρχονται και στην Ευρώπη στο λίκνο της δημοκρατίας και διαπιστώνουμε πως ακόμη και η Ευρώπη έχει δυο φορές κινδυνεύσει, στον πρώτο και στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, να χάσει την δημοκρατία της και να που βρισκόμαστε στις αρχές του 21ου αιώνα ξανά, με μια αμφισβήτηση στα ανθρώπινα δικαιώματα που όλο και αυξάνει.
Εδώ θα αναφερθώ τα έργα του Κάφκα –Η Δίκη και Η Μεταμόρφωση – όπου και στα δύο το σώμα θυσιάζεται για έναν αόρατο εθνικό άπιαστο σκοπό. Γι ‘αυτόν τον εφιάλτη μίλησε ο Κάφκα. Στην Ευρώπη στην Ιαπωνία και στις Ηνωμένες Πολιτείες, η εικόνα του ελεύθερου εκφραστικού σώματος, το nikutai (στα Ιαπωνικά σημαίνει το σώμα, η σάρκα, το κρέας.) θεωρήθηκε επαναστατική αντί- εθνική επειδή αψηφά την ιδέα, ότι το σώμα ανήκε στον εθνικό οργανισμό, στο κράτος.
Ο Tatsumi Hijikata, αναπροσανατολίζει τη θυσία του σώματος μακριά από την παραγωγικότητα και το οδηγεί προς τη δημιουργία τέχνης. Το butoh ή butō είναι για μένα μια σύγχρονη και άμεση καλλιτεχνική έκφραση, αυτής της δίνης και της ο– δύνης του ανθρώπου.
1. 1872 Το πρώτο βιβλίο του Γερμανού φιλόσοφου Friedrich Nietzsche (Φρίντριχ Νίτσε) με τίτλο «Η γέννηση της τραγωδίας ».
2. Το «Τάδε έφη Ζαρατούστρας» είναι έργο του Γερμανού φιλόσοφου Friedrich Nietzsche (Φρίντριχ Νίτσε). Πολλοί το θεωρούν ως το σημαντικότερο έργο του. Εκδόθηκε σε τέσσερα μέρη (1883 -1885).
3. Ο Φρίντριχ Βίλχελμ Νίτσε (Friedrich Wilhelm Nietzsche) 1844- 1900. Σημαντικός Γερμανός φιλόσοφος, φιλόλογος, ποιητής και συνθέτης.
4. Ο Douglass Slaymaker είναι καθηγητής Ιαπωνικών στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι.
5. The Body in Postwar Japanese Fiction (Asia’s Transformations) 1st Edition, Kindle Edition and author Douglas Slaymaker.
Κ3
Ο Nishida Kitarō -Ιαπωνία, ένας άλλος τρόπος σκέψης.
Ξεκίνησα αυτήν την εργασία με σκοπό να μιλήσω για τον χορό, για ένα συγκεκριμένο χορό και βρέθηκα στην ευχάριστη και συνάμα δύσκολη θέση να απαριθμώ μια ατέρμονη λίστα ανθρώπων πολιτιστικών κινημάτων, πολιτικών καταστάσεων, που είχαν επηρεάσει και επηρέαζαν την ίδρυση του. Ο Ιαπωνικός λαός, σαν ένα σώμα με παρακλάδια και με διαφοροποιήσεις ταξικές μιλάει και ενσαρκώνει το ίδιο όνειρο στην ιστορική του διαδρομή. Στο σημείο αυτό θέλω να αναφέρω δυο χαρακτηριστικά του Ιαπωνικού πολιτισμού.
α) Όταν μιλάμε για πνευματικά επιτεύγματα του Ιαπωνικού λαού, μιλάμε για την αρσενική σκέψη και έκφραση. Στην Ιαπωνία αυτός ο διαχωρισμός ακόμη και αν δεν θέλεις να το δεις ή δεν είναι απόλυτα αποδεχτός, εμφανίζεται καθαρά μπροστά σου και δεν μπορείς να τον παραβλέψεις. Μιλάμε για τα επιτεύγματα ανδρών.
β) Η Ιαπωνία αν και δείχνει απομονωμένη λόγω της γεωγραφικής της θέσης και ίσως και για να ξεπεράσει αυτήν την απομόνωση, να υιοθέτησε την συνθετική ικανότητα που την χαρακτηρίζει, ως μέσον επικοινωνίας και εξέλιξης. Συλλέγει υλικό από τις άλλες χώρες Κίνα, Ευρώπη, Αμερική και δημιουργεί μια νέα δική της καθαρά δική της πρόταση και αντίληψη, για τον κόσμο. Στην Ιαπωνία συχνά νοιώθεις ότι ο κόσμος έχει αναποδογυρίσει.
Ο Nishida Kitarō (1) ίσως ο σημαντικότερος Ιάπωνας φιλόσοφος του εικοστού αιώνα συγγραφέας, καλλιγράφος και ποιητής ιδρυτής της Σχολής Φιλοσοφίας του Κιότο (2), αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Τόκιο -περίοδο Meiji (3) το 1894 με πτυχίο φιλοσοφίας. Ασχολήθηκε με την προσέγγιση και ανάλυση της ανθρώπινης εμπειρίας και εξερεύνησε τις θέσεις της φιλοσοφίας στην ευρωπαϊκή και ασιατική παράδοση. Με την μελέτη του και τις έρευνές του άνοιξε νέους ορίζοντες στην φιλοσοφία. Ενδιαφέρον έχει το ότι τον ενδιέφερε η έρευνα και η ανακάλυψη χωρίς να θέλει να δώσει λύσεις σε πρακτικά θέματα και ερωτήματα σε μια κοινωνία, αλλά κυρίως να ανοίξει δρόμους στην σύλληψη νέων ιδεών. Έχουν μεγάλο ενδιαφέρον τα ημερολόγια του Nishida Kitarō του, με τίτλο Life is Tragic (Η τραγικότητα της ζωής). Συνήθιζε όταν μιλούσε για τον ίδιο, να αποκαλεί τον εαυτόν του ανθρακωρύχο γιατί του άρεσε να σκάβει βαθειά, να ψάχνει, να εμβαθύνει αλλά να μην καταλήγει κάπου συγκεκριμένα. Εδώ ένα του ποίημα, γραμμένο σε φόρμα Waka(4).
The bottom of my soul has such depth;
Neither joy nor the waves of sorrow can reach it
(Nishida 1958, frontispiece, trans. by Robert Schinzinger).
Το βάθος της ψυχής μου ατέρμονο
ούτε λύπη ούτε χαρά το φτάνει
(ελεύθερη δική μου μετάφραση)
Μερικά αποφθέγματα δικά του που είναι και χαρακτηριστικά του Ιαπωνικού λαού.
Life is Tragic.
Do not waste precious time on idle gossip ….
The law of reading matter: To read, to think, to write …. If you have not finished thinking about one matter, do not shift to another …. If you have not read one book to its end, do not take up another ….
Make up your own mind and after doing so, do not depend on others …. Do not believe indiscriminately in people’s words …. Do not speak of matters that have not matured .
Η ζωή είναι τραγική.
Μην σπαταλάτε πολύτιμο χρόνο στο αδρανές κουτσομπολιό…
Η ανάγνωση ως νόμος υλικός όπως η τροφή: Να διαβάσετε, να σκεφτείτε, να γράψετε… Εάν δεν έχετε τελειώσει ένα θέμα, μην μεταβείτε σε άλλο… Εάν δεν έχετε διαβάσει ένα βιβλίο ως το τέλος του, μην πάρετε άλλο…
Αποφασίστε κι αφού το κάνετε αυτό, μην βασίζεστε σε άλλους… Μην πιστεύετε αδιάκριτα στα λόγια των ανθρώπων… Μην μιλάτε για θέματα που δεν έχουν ωριμάσει μέσα σας.
(ελεύθερη προσέγγιση δική μου – μπορείτε να κάνετε την δική σας με βάση το αγγλικό κείμενο).
- Nishida Kitarō 1870–1945 Ιάπωνας φιλόσοφος ιδρυτής της σχολής του Kyoto.
2. Η Σχολή του Κιότο (Kyōto-gakuha) υπήρξε ένα φιλοσοφικό κίνημα από μια ομάδα στοχαστών του 20ου αιώνα στην Ιαπωνία που ανέπτυξαν πρωτότυπες φιλοσοφίες βασισμένες τόσο στις παραδοσιακές φιλοσοφίες της Ανατολικής Ασίας, κυρίως του βουδισμού και αντιλήψεις και μεθόδους φιλοφοφίας του Δυτικού κόσμου. Τα ερωτήματά που έθεσαν δημιούργησαν την βάση για μια γνήσια εκ νέου έρευνα στις αέναες αγωνίες του ανθρώπου. Εμπειρία – ταυτότητα – ευτυχία ειρήνη – πρόοδος.
3. Meiji (明治), είναι η εποχή της Ιαπωνικής ιστορίας που επεκτάθηκε από τις 23 Οκτωβρίου 1868 μέχρι τις 30 Ιουλίου 1912.
4. Το Waka είναι η πρώτη μορφή Ιαπωνικής ποίησης η οποία αναφέρεται σε οποιοδήποτε είδος ποίησης γραμμένο στα ιαπωνικά. Στην αρχαιότητα, η αριστοκρατική τάξη, γνωστή ως kuge, ανταλλάσσει συχνά waka αντί για γράμματα.
Το πρώτο μέρος: https://ologramma.art/27120-2/
Συνεχίζεται.
Η Μαρία Πανούτσου γεννήθηκε στην Αθήνα και υπηρετεί το θέατρο και την ποίηση από το 1979. Σπούδασε μουσική, χορό, θέατρο, ζωγραφική και φωτογραφία στην Ελλάδα, Αγγλία, Πολωνία. Έχει ταξιδεύσει για σπουδές και για συμμετοχή σε Διεθνή Φεστιβάλ θεάτρου, με το Θέατρο Τομή, στην Αγγλία, Σκωτία, Ρουμανία, Γεωργία, Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία, Ιταλία, Κύπρο. Έζησε στην παιδική της ηλικία στο Ιράκ, στην Κύπρο και στο Λίβανο. Ξεκίνησε πολύ μικρή το χορό και το θέατρο και με την πρώτη της σκηνοθετική δουλειά βραβεύτηκε με πέντε βραβεία στο Φεστιβάλ Ιθάκης. Σκηνοθεσίας, καλύτερης παράστασης, καλύτερης παρουσίασης νεοελληνικού έργου, βραβείο γυναικείου ρόλου και έπαινος ανδρικού.
Τώρα ζει, εργάζεται και μοιράζεται την ζωή της μεταξύ Αθήνας, Κέας και Λονδίνου. Είναι απόφοιτος του Έκτου Γυμνασίου Θηλαίων. Διπλωματούχος της Σχολής Κλασσικού χορού Ε. Ζουρούδη. Διπλωματούχος της Επαγγελματικής σχολής Θεάτρου Αθηνών Έχει σπουδάσει στο GROTOWSKI LABORATORIUM στο Βρότσλαβ της Πολωνίας. Τελειόφοιτος του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών.
Σπούδασε στο Open University of London Humanities – Ανθρωπιστικές σπουδές, και συμπλήρωσε την μελέτη της για την Αρχαία Ελληνική Τραγωδία με την παρακολούθηση: Αθηναϊκή Δημοκρατία, 5ος αιώνας, στο Open University of London.
Παράλληλα με το θέατρο και την τέχνη η Μαρία Πανούτσου έχει εκδώσει 3 ποιητικές συλλογές, «ΚΑΛΕΣΜΑΤΑ», «SALUADER» και «ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ ΣΤΟ ΔΑΚΤΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΟΝΟΥ ή ΟΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣΑΝΔΡΑ ΑΠΟ ΤΟ CITY» που έχουν εξαντληθεί και ετοιμάζει την έκδοση της νέας ποιητικής συλλογής με τίτλο «Η ΠΟΛΗ».
Μελέτησε Ζωγραφική και Αγιογραφία με τον ζωγράφο Δ. Πάλμα, και Κεραμική με τον γλύπτη Ν. Σκλαβενίτη. Ζωγραφίζει από το 1982 και χρησιμοποιεί ποικίλα υλικά για τον σκοπό αυτόν. Δουλεύει τον πηλό κατασκευάζοντας έργα αποκλειστικά με το χέρι και όχι με τον τροχό. Με την Φωτογραφία και τις αρχές της κινηματογραφικής τέχνης, ασχολήθηκε την περίοδο 1980-90 όπου έγινε δεκτή και στο International Film school of London.
Επίσης στο θέατρο παρουσιάζει θεατρικές παραγωγές όταν έχει να πει κάτι που την απασχολεί πολύ. Μελετά το ανέβασμα έργου του Σταμάτη Πολενάκη και του κύπριου ποιητή, Ανδρέα Τιμοθέου… Τελευταία θεατρική δουλειά της, 2015 με την παράσταση «Άσπρο Φως Ιστορίες έρωτα και αναρχίας» στο θέατρο Ειλισσός.
