Το νέο εικαστικό project του Δημήτρη Λάμπρου με τίτλο “Time Warps – Λαβύρινθος χώρα”, παρουσιάστηκε στις 30 Ιουλίου 2021 στο προστατευόμενο από την UNESCO γεωπάρκο «Ο Τόπος του Βοσκού» του δήμου Ανωγείων στους πρόποδες του Ψηλορείτη, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Κρήτης «Η Τέχνη ταξιδεύει σε μνημεία της Κρήτης».
Το έργο αποτελείται από εικαστική εγκατάσταση σε σχήμα Λαβυρίνθου με ειδική μελέτη γραμμικού φωτισμού led, στην είσοδο μιτάτου στους πρόποδες του Ψηλορείτη. Ο επισκέπτης μετά από τη διαδρομή του στο Λαβύρινθο εισέρχεται εντός του κενού χώρου του μιτάτου, ο οποίος επενδύεται με τα ηχοποιημένα μαγνητικά κύματα του Πλανήτη Δία, σύμφωνα με καταγραφή της NASA.
Ο Λαβύρινθος ως διαδρομή, σηματοδοτεί μία πορεία μύησης, κάθαρσης κι εξαγνισμού δια μέσου του φωτός και των βαθμίδων εξέλιξης προς τον ανώτερο εαυτό μας. Ο επισκέπτης διασχίζοντας τον λαβύρινθο επιτυγχάνει μία συμβολική νίκη του ανθρωπισμού επί του τερατώδους.
Η είσοδός του στο μνημείο αποτελεί μετωνυμία ενός συμβολικού θανάτου του πεπερασμένου εαυτού του. Από το θόλο του μνημείου, ο θεατής ατενίζει τον έναστρο ουρανό, ο οποίος εισέρχεται φωτεινός εντός του κενού χώρου, γεμίζοντάς τον ενέργεια.
Μία συμβολική νίκη του φωτός απέναντι στο σκότος.
Πλάνητες της Ελεύθερης Βούλησης
της Φαίης τζανετουλάκου, Δρ. Ιστορίας της Τέχνης
Ιστορικά το Βυζαντινό Μιτάτο (από το λατινικό metatum-στρατιωτικό κατάλυμα) υπήρξε ένας καταγωγικός χώρος, ένα καταφύγιο για τους απανταχού πλάνητες του ζητούμενου, είτε επρόκειτο για αγρότες που φύλαγαν καρπούς, τυροκόμους που το διάλεγαν για τη σκοτεινή στεγανότητα που ευνοούσε τη διαχείριση και ωρίμανση γαλακτοκομικών προϊόντων, υφασματέμπορους στο μακρύ ταξίδι μεταφοράς βαρύτιμων υφασμάτων από την Ανατολή, και κάθε λογής ταξιδευτές που έβρισκαν εκεί καταφύγιο από τα στοιχειά της φύσης.
Τα μιτάτα καθώς και άλλα κτίσματα, όπως μύλοι, αχυρώνες, αλώνια, βρύσες, λιοτρίβια, είναι τα αληθινά λίθινα τιμαλφή των ελληνικών ορέων. Η αρχιτεκτονική τους λιτότητα αναφερόταν στη ζωή ως την τέχνη του απολύτως ελάχιστου και απέριττου.
Το μιτάτο είναι μια πέτρινη αγκαλιά.
Στο κέντρο του βρίσκουμε συχνά μία πέτρα για τραπέζι και άλλες δύο για καρέκλες. Τίποτα επουσιώδες, υπερφίαλο ή εξωγενές. Η ίδια η ξερολιθιά που το δομούσε χωρίς έξτρα συνδετικά υλικά, τοποθετημένη σύμφωνα με το εκφορικό σύστημα, ήταν μία ωδή στη δωρικότητα και τη φυσική οικονομία. Το μιτάτο ήταν το ακριβώς αντίθετο της σημερινής εποχής που βρίθει από το περιττό και το αναλώσιμο. Το μιτάτο μας αφηγείται μία αρχέγονη κατάσταση συμ-βίωσης με τη φύση έξω και εντός μας.
Το μιτάτο είναι προέκταση της αλήθειας του ανθρώπου. Είναι ανθρώπινο όργανο, το μάτι του βουνού, μία γήινη μήτρα, όπως εκείνη που κάποτε σχεδίασε εγκάρσια ο Leonardo da Vinci, το τελειότερο σχήμα. Ένας εγκεφαλικός θόλος που κυοφορεί τη γνώση των αιώνων.
Ο Δημήτρης Λάμπρου, γύρω από την είσοδο του Μιτάτου του Τόπου του Βοσκού, ξεδιπλώνει τους λαβυρινθώδεις δαιδάλους της μνήμης, ένα είδος μητρικού αρχέτυπου κατά το Γιουνγκ. Εκεί όπου ο άνθρωπος-θεατής οδηγείται από τον μύστη-καλλιτέχνη και εισέρχεται αργά για να ‘καταβροχθιστεί’ και ταυτόχρονα να βρεθεί αντιμέτωπος με τη δυνατότητα της επιλογής του δρόμου προς την ελευθερία, μέσα από την υπέρβαση του Εγώ
Ο Λαβύρινθος του Δημήτρη Λάμπρου συνεχίζει την Ιστορία της Μνήμης, ενώνοντας το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον, κυρτώνοντας τον χρόνο.
Ο Λαβύρινθος νοηματοδοτείται από τη δοκιμασία εαυτού, γεμάτος καθώς είναι από διακοπές και ανακολουθίες, στάσεις και αδιέξοδα, ημιτελείς επιθυμίες και δισταγμούς, ένα εντροπικό νοητικό άνυσμα. Η είσοδος μας σε αυτόν τον κάνει να υπάρχει. Και μέσα από αυτό το ταξίδι αυτογνωσίας υπάρχουμε κι εμείς.
Στο εσωτερικό του μιτάτου, η συμπαντική μουσική του Λάμπρου Πιγούνη από τα ηχοποιημένα μαγνητικά κύματα του Πλανήτη Δία, στην θρυλική γενέτειρα του Κρήτη θεού, μελωδεί τον ετοιμολογικό ορισμό του ανθρώπου ως άνω θρώσκοντα. Γη και Ουρανός μιχθήτω και γέγονε Άνθρωπος, με ζωοφόρο δύναμη ένα αλχημικό κράμα λογικής και θυελλωδών ενορμήσεων.
Το μιτάτο, τη στιγμή της εισόδου στο κέντρο του, γίνεται ένα σήμαντρο στο χώρο και στο χρόνο. Σημαίνουμε τη θέση μας ανάμεσα σε αυτούς τους δύο αρχέτυπους γεωμέτρας της ύπαρξης. Και μαζί μας μεταφέρουμε το τοπίο της μνήμης στο βιωμένο τοπίο. Ένα τοπίο χωρίς γωνίες, ένα τοπίο γόνιμο με δημιουργική αγωνία. Το αρχιτεκτόνημα ζωντανεύει και επανασχεδιάζεται με τα βήματα μας, κάθε φορά από διαφορετικό σημείο θέασης. Τα βήματα μας ολοκληρώνουν το έργο τέχνης διαγράφοντας έναν νέο ενδιάμεσο, συνδετικό χώρο που αναδεικνύει τον διαχρονικό, υπερτοπικό και άπειρο χαρακτήρα του.
Η εικαστική εγκατάσταση του Λαβύρινθου ως φωτεινός αγωγός ενέργειας, λαμβάνει χώρα στο ανοιχτό, δημόσιο, φυσικό τοπίο του Ψηλορείτη, δομείται πάνω στη σύντηξη παράδοσης και συγχρονικότητας, και περι-γράφει το μιτάτο σαν ένας πραγματωμένος στην καρδιά της φύσης, οραματικός Etienne Boullee, ή ως έργο πρώιμης land art, ένα αρχέγονο, λίθινο spiral jetty που λειτουργεί μεθεξιακά για τους θεατές σε μία μυσταγωγική διαδρομή σύνδεσης με το κέντρο του σύμπαντος μας, με τη φυσική μας υπόσταση που χάθηκε στο πέρασμα των χρόνων.
Από τον λαβύρινθο στο μιτάτο: Μια μυητική διαδικασία
Του Ευθύμη Λαζόγκα, Ιστορικός Τέχνης
Ο Λαβύρινθος από την αρχαιότητα συμβόλιζε τον χωροχρόνο και την λειτουργία του σύμπαντος. Αναπαρίστατο στην Κρήτη με το εμβληματικό συντομογράφημα της σβάστικας και της σπείρας που περιδινούνται μέσα από το στροβίλισμα των γραμμών τους, πότε στ’αριστερά και πότε στα δεξιά, σαν τον ήλιο με την σελήνη που ‘ταν χαραγμένοι στο κέντρο τους. Καλείσαι να μπεις μέσα του ωσάν να πρόκειται να επιχειρήσεις μια μετάβαση στον ενδότερο εαυτό σου, μιας κι ο λαβύρινθος είναι ο μικρός εαυτός σου, ο μικρόκοσμός σου που μιμήθηκε το μεγάλο σύμπαν για να γίνει πιο κατανοητό μέσα από τις δαιδαλώδεις διαδρομές του στο στερέωμα. Μπροστά στην είσοδο του, η επιλογή είναι μία: να τον διαβείς.
Νομοτελειακή κι η μόνη πορεία που θα ακολουθήσεις, είτε αριστερά, είτε δεξιά, το κέντρο αυτοσκοπός και μόνη κατάληξη, το δικό σου κέντρο, ο λόγος της ύπαρξης σου. Στην διαδρομή δεν θα ξεχάσεις τον μίτο, το νήμα που στις απόκρυφες τελετουργίες του λαβυρίνθου συμβόλιζε το αδάμαστο αιώνιο σπέρμα που μέσα από τις σπείρες του χρόνου γέννησε τον κόσμο. Θα το ξετυλίξεις ευλαβικά σαν μαίανδρο μέσα στην μεγάλη μήτρα της γης μόνο αν κατορθώσεις να νικήσεις τον τερατώδη θάνατο, τον Μινώταυρο.
Αν αντιληφθείς ότι μέσα από το δικό σου θάνατο, τον δικό σου έρωτα, θα γεννηθεί και πάλι η ζωή μέσα από την γραμμή του σπέρματος που σου χάρισε η Αφροδίτη παίρνοντας την μορφή της καλλιπλέξουδης Αριάδνης. Εκεί στο κέντρο του Λαβύρινθου ενώθηκε για πρώτη φορά ο ουρανός με την γη κι ο ήλιος με την σελήνη. Στο Ιδαίον ‘Αντρον ανέβαινε ο Μίνως, ως άλλος Μωυσής για να γράψει τους νόμους και να ανανεώσει την βασιλεία του από τον Δία, όταν στον ουράνιο θόλο σημαίνονταν ο Ενιαυτός, o Ιερός Γάμος μεταξύ Ηλίου και Σελήνης και τα άστρα γυρνούσαν στο στερέωμα μετά από 8 χρόνια εκεί απ΄όπου ξεκίνησαν, έχοντας διαγράψει έναν πλήρη κύκλο.
Στα βουνά της Κρήτης οι Μινωίτες όχι μόνο κατέγραψαν τους χάρτες του ουρανού με τις θέσεις των πλανητών και των αστερισμών αλλά και συνέλαβαν το ηλιακό ημερολόγιο. Η ανανέωση της εξουσίας του Μίνωα κατά το πάντρεμα Ήλιου και Σελήνης γιορτάζονταν στην Κνωσό με ιεροτελεστίες γονιμότητας κι έναν χορό, τον Γέρανο, όπου οι περιδινήσεις και οι ελιγμοί των χορευτών είχαν σχεδιαστεί στο δάπεδο από τον Δαίδαλο.
Σύμφωνα με τον μύθο, τον Γέρανο που από τις πηγές γνωρίζουμε πως μιμούνταν τις στροφές και τους ελιγμούς του λαβύρινθου, για πρώτη φορά χορέψανε μαζί αγόρια και κορίτσια σε μια διαδικασία σεξουαλικής μύησης. Η Αριάδνη, ιέρεια της Αφροδίτης, μυεί τον Θησέα υποδεικνύοντας του τον Μίτο-σπέρμα και πως θα πρέπει να τον ξετυλίξει μέσα στην σκοτεινή μήτρα της γης, τον Λαβύρινθο.
Σ’αυτό εδώ το σημείο βρίσκεται ακριβώς κι ο μυστικός συμβολισμός του λαβύρινθου.
Το συλλογικό φαντασιακό κι οι τέχνες παραμόρφωσαν με τον χρόνο την πρότερη παράδοση και μέσα από το φίλτρο του μύθου εμπλούτισαν τον συμβολισμό και την σημασία του. Ο λαβύρινθος, ο Γέρανος, που δεν ήταν παρά ένας χορός με τα βήματα των χορευτών να ακολουθούν ένα σχεδιάγραμμα στο δάπεδο σαν σε κάτοψη, μετατράπηκε μεμιάς σε έναν σκοτεινό χώρο με τον Μινώταυρο να στήνει παγίδες θανάτου πίσω από κάθε στροφή.
Γνωρίζουμε ότι η αθηναϊκή αποστολή 7 αγοριών και 7 κοριτσιών προς βρώση στο τέρας Μινώταυρο κάθε 8 χρόνια συνέπιπτε με την ανανέωση της εξουσίας του Μίνωα στο Ιδαίον Άντρον. Οι νέοι περιέτρεχαν τις 7 στροφές του κρητικού λαβυρίνθου, την 7η του μηνός Θαργηλίωνος στα γενέθλια του Απόλλωνα, μέρα εξαγνισμού και προσφοράς των πρώτων καρπών.
Η θυσία τους συνέπιπτε επίσης με την ανατολή του αστερισμού του Ταύρου (βλ. Μινώταυρος) και των 7 Πλειάδων και Υάδων, που σηματοδοτούσαν μαζί με την έλευση των αποδημητικών πτηνών γερανών την εποχή του θερισμού. Οι νέοι που θυσιάζονταν δηλαδή συμβόλιζαν τους γερανούς και τους πρώτους καρπούς που μέσα από τον θάνατο, τον θερισμό τους δηλαδή, θα ξεκινήσει η νέα γονιμική διαδικασία της γης.
Μετά τον φόνο του Μινώταυρου από τον Θησέα και την μύηση στον λαβύρινθο, τα νέα παιδιά γύρισαν στην Αθήνα, όχι κατά σύμπτωση, την 7η Πυανεψιώνος, Οκτώβρη μήνα, κατά την δύση των Πλειάδων, την αποχώρηση των Γερανών, τον καιρό του οργώματος και της σποράς. Λίγο πριν φτάσουν στην Αθήνα, χόρεψαν τον Γέρανο στην Δήλο μιμούμενοι τις περιδινήσεις τους μέσα στον σκοτεινό λαβύρινθο.
Έχουμε την πληροφορία από επιγραφές της Δήλου, ότι οι χορευτές εκτελούσαν κατά την νύχτα τα βήματα του Γέρανου, κρατώντας δάδες κι ένα σχοινί που τους ένωνε μεταξύ τους ως υποκατάστατο του μίτου-σπέρματος. Από τις πηγές μαθαίνουμε ότι οι χορευτές με την χρήση του φωτός στο σκοτάδι πλέκοντας με τα χορευτικά βήματα τους εφτά ομόκεντρους κύκλους και κινούμενοι πότε δεξιά και πότε αριστερά αναπαρήγαγαν τις τροχιές των 7 πλανητών και των αστερισμών γύρω από την γη, εκφράζοντας την κοσμική αρμονία.
Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι ο λαβύρινθος δεν ήταν παρά μια μύηση στην γονιμική διαδικασία όπου οι συμμετέχοντες αντιλαμβάνονται πως μέσα από τον έρωτα και τον θάνατο, την σπορά και τον θερισμό που συντονίζονται μέσα από το πάντρεμα και τις τροχιές των ουρανίων σωμάτων γύρω από την γη, η ζωή γεννιέται ξανά εκεί που πεθαίνει και πως η θνητή ζωή είναι σαν τα αποδημητικά πουλιά, τους Γερανούς που έρχονται με την άνοιξη και φεύγουν το φθινόπωρο. Ο σπόρος, ο μίτος, τα νέα παιδιά μέσα στον δαίδαλο της σκοτεινής μήτρας της γης φαίνονται καταδικασμένα να πεθάνουν όμως χάρη στις γονιμοποιητικές και αναγεννητικές δυνάμεις του σπέρματος θα νικήσουν τον θάνατο και θα επιστρέψουν πίσω στην ζωή και το φως.
Επιμέλεια Έκθεσης:
Δρ. Φαίη Τζανετουλάκου, Ιστορικός Τέχνης
Κεντρικοί Ομιλητές:
Δρ. Φαίη Τζανετουλάκου
Επιμελήτρια – Ιστορικός Τέχνης
Ειδική Γραμματέας του Προεδρείου του Ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης AICA Hellas
Δρ. Ευθύμης Λαζόγκας
Επιμελητής – ιστορικός τέχνης, διδάσκων του Μεταπτυχιακού εικαστικών τεχνών της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών
Στην Performance συμμετέχουν:
Στέλλα Βουτουφιανάκη
Υψίφωνος
Χάρης Μπάκας
Μουσικός
Σε συνεργασία με τους: Ελένη Μπενέκου, σκηνοθέτης – στιχουργός, Ρενή Πλουμίδου-Παπαδάκη – Χορογράφος
Με την υποστήριξη της Περιφέρειας Κρήτης και του Δήμου Ανωγείων.
Η έκθεση πραγματοποιείται στα πλαίσια του Φεστιβάλ Κρήτης «Η Τέχνη ταξιδεύει σε μνημεία της Κρήτης».
Ιδιαίτερες ευχαριστίες:
Στην κα.Ιωάννα Γιάνναρη – υπεύθυνη Πολιτισμού της Περιφέρειας Κρήτης, στον κο.Κωνσταντίνο Φασουλάκη – αντιπεριφερριάρχη πολιτισμού Κρήτης, στον κο.Σταύρο Αρναουτάκη – περιφερειάρχη Κρήτης, στον κο.Σωκράτη Κεφαλογιάννη – δήμαρχο Ανωγείων, στην κα.Εύη Βρέντζου – γενική γραμματέα του Δήμου Ανωγείων.
Ευχαριστούμε θερμά τον Δήμο Ανωγείων για την πολύτιμη βοήθεια και φιλοξενία.
Ευχαριστούμε ιδιαιτέρως τον Γιάννη Σπανούδη και τον πολιτιστικό φορέα KROMA MAGAZINE, ο οποίος στήριξε ενεργά την πρόταση του έργου.
Γεννήθηκε το Φθινόπωρο του 1990. Έχει αποφοιτήσει από το Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων και Επικοινωνίας αλλά και από το Τμήμα Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Ασχολείται ερασιτεχνικά με την φωτογραφία. Η πρώτη της φωτογραφική έκθεση είχε θέμα το νησί της Φολεγάνδρου και παρουσιάστηκε στη Θεσσαλονίκη το 2017. Έχει λάβει μέρος σε ομαδικές εκθέσεις και έργα της εκτίθενται στην «Ολυμπιακή Δημοτική Πινακοθήκη Σπύρος Λούης» στο Μαρούσι στα πλαίσια της εκδήλωσης «2ο Φεστιβάλ Εικόνας Τέχνης και Πολιτισμού» για το 2017.
Αγαπά… τα παιδιά, τα βιβλία, το θέατρο, την ιταλική μουσική, την ησυχία, τη χειμωνιάτικη λιακάδα, την καλοκαιρινή βροχή, τα ταξίδια που ανανεώνουν τις ανάσες της, τη γεύση του καφέ.
Συγκινείται με… τους γενναιόδωρους ανθρώπους, την ευγένεια, τις ευχές, τα γράμματα σε σχήμα καλλιγραφικό με κόκκινο στυλό.
Επιμένει… να κοιτάζει τον ουρανό γιατί ξέρει -πια- πως δεν έχει μόνο σύννεφα αλλά έχει και ήλιο και φεγγάρι και αστέρια…
Πιστεύει… στο Αόρατο, στο Καλό, στις Συναντήσεις των ανθρώπων.
Αισθάνεται… Ευγνωμοσύνη, Εμπιστοσύνη, Ελευθερία…
Ξεκινά… και ολοκληρώνει την ημέρα της με την ίδια πάντα ευχή…
Από μικρή ονειρευόταν να σκαρώσει το δικό της περιοδικό.
