Κείμενα Ανησυχίας
Βιβλιοφάγος ;
Η εμπειρία δεν δανείζεται, δεν περιγράφεται, δεν δωρίζεται
Γράφει Μαρία Πανούτσου
όλα
αρχίζουν
με
ένα
κλάμα
Άνθρωπος της παλαιάς κοπής.
Η εμπειρία δεν δανείζεται, δεν περιγράφεται, δεν δωρίζεται
Σε μια συγκέντρωση στο Εθνικό Θέατρο, την χρονιά που πέθανε το Γ. Γκροτόφσκυ τον Ιανουάριο του 1999 – και τι σύμπτωση να έχουμε παράσταση της Αντιγόνης τον ίδιο καιρό στον ίδιο χώρο – στο αφιέρωμα που έγινε προς τιμή του Δασκάλου, τόλμησα να πω στους φοιτητές και κοινό που είχαν παραβρεθεί στην εκδήλωση, έναν αφορισμό συμβολικό*1.
Είπα δηλαδή, ότι καλά τα βιβλία, αλλά η εμπειρία είναι αυτή που μετράει και παρότρυνα τους νέους και γέρους να κυνηγούν την εμπειρία και να μην μαλθακώνουν μόνο με τα βιβλία και να μην επαφίενται μόνο σε αυτά. Και οι καθηγητές που βρέθηκαν εκεί δυσανασχέτησαν και έκαναν ό,τι μπορούσαν για να σώσουν την τιμή του βιβλίου και να σώσουν την εντύπωση που έκανε η πρόταση μου στους φοιτητές τους. Το βιβλίο, φίλος και αδελφός για μένα, δεν μπόρεσα ποτέ να το ξεχωρίσω από την πράξη και ως άπιστος Θωμάς, λαχταρώ να αγγίξω τις πληγές, να γίνω ένα μ’ αυτές συχνά και βέβαια όπως δεν μπορώ να κάνω διαχωρισμό στο σώμα από το πνεύμα, έτσι και το βιβλίο ή προηγείται λίγα βήματα πριν την πράξη ή έπεται στιγμές ή χρόνια μετά, ένα παιγνίδι χρόνου τόπου και ύπαρξης.
Επειδή όχι σπάνια χωρίς εμπειρία το βιβλίο μπορεί να σε αφήσει ανάπηρο, ως άνθρωπος του θεάτρου, δηλαδή της πράξης, άνθρωπος που ξεκίνησα την ζωή μου με την κίνηση, τον χορό και σιγά σιγά ήρθα να ακουμπήσω στον λόγο, γνωρίζω αρκετά καλά την διαφορά και τι σημαίνει βιώνω και πόσο κάθε θεωρητική προσέγγιση λάμπει και οδηγεί, μόνο όταν το σώμα και το πνεύμα συνεργάζονται στενά. Μια ‘κατάσταση’ από το να την φανταστώ μέχρι να γίνει δημιουργία, διανύει απόσταση σημαντική.
Δεν αναφέρομαι στην πραγματικότητα μια και η πραγματικότητα είναι υποκειμενική αναφέρομαι στον πραγματικό χρόνο και τόπο και στην σωματική εγρήγορση.
Το θέατρο όλοι γνωρίζουμε, περιέχει όλες τις τέχνες και είναι μια σπουδή απαραίτητη στον άνθρωπο ανεξάρτητα αν θα ακολουθήσει το θέατρο ως επάγγελμα ή θα γίνει το θέατρο γίνει οδηγός του και σπουδή του. Ακούω και διαβάζω πολύ παράξενα πράγματα για το σώμα, το πνεύμα, την τέχνη, τους καλλιτέχνες και ότι έχει σχέση με την δημιουργία. Όλα ξεκινούν από την κίνηση, την πράξη και πως η πράξη θα γίνει υγρό του σώματος και πως θα ονομαστεί βίωμα και πως το βίωμα θα γίνει λόγος προφορικός και γραπτός και πως θα γίνει θεωρία και πως θα επανέλθει στην πράξη αν είναι γνήσιος ο λόγος και έχει ξεκινήσει από την πράξη. Συχνά φαντάζομαι ανθρώπους να προσπαθούν να μιλήσουν και να μην βγαίνει η φωνή. Η φαντάζομαι ανθρώπους να θέλουν να φωνάξουν ή να τραγουδήσουν και να βγαίνουν από το στόμα του μικρά τερατάκι ή λουλούδια ή μουσικά όργανα μεγάλης ακρίβειας. Η φωνή είναι η ταυτότητα μας. Περιέχει την ιστορία μας περιέχει την ιστορία του τόπου μας και το πως έχουμε έρθει σε επαφή με την ιστορία αυτή. Είναι τα πιστεύω μας και οι στόχοι μας. Είναι η ψυχή μας. Η φωνή είναι και αυτή που δηλώνει το ήθος μας και την κατάσταση της υγείας μας. Δεν μπορούμε να κρυφτούμε από την πληροφορία που δίνει η φωνή μας.
Οι δάσκαλοι του θεάτρου, άνθρωποι αναγεννησιακοί, βάζουν την άσκηση του σώματος και του πνεύματος σε εφαρμογή παρέα με το σύγγραμμα. Δεν φτάνουμε ποτέ στο βιβλίο αν πρώτα δεν το αναζητήσουμε. Ο λόγος της τέχνης είναι αυτοβιογραφικός. Ο ηθοποιός υπήρξε ένα επάγγελμα καταραμένο μέχρι να γίνει ένα αξιοπρεπής ασχολία που έφερνε συχνά και μεγάλα κέρδη. Αυτή του η μεταμόρφωση ήταν βέβηλη για τον λαό. Και όμως από τον λαό έβγαιναν οι πρώτοι ηθοποιοί. Τους έκαιγαν όπως τις μάγισσες. Αν σκεφτούμε ότι ο μάγος στις πρώτες κοινωνίες ήταν ένα χρήσιμο και το τιμώμενο πρόσωπο στην κοινότητα, θα δούμε πως η πνευματική εξέλιξη έφερνε τον μάγο στα πυρά. Όσο πιο πριν από τον Μεσαίωνα και την αναγέννηση πάμε τόσο πιο καλά για τον ηθοποιό ειδικά στην Ρώμη είχε περίοπτη θέση*2. Θέλω να τονίσω την μοναδικότητα της θεατρική πράξης που έφερε και πάλι στο προσκήνιο με όλες τις δυσκολίες, την μοναδικότητα και την πολυπλοκότητα, της τέχνης αυτής Ο Γ. Γκροτόφσκυ. Η μεταμόρφωση του ηθοποιού είναι μια διαδικασία ατομική. Μαθαίνουμε τα βήματα αλλά ο χορός πρέπει να γίνει δικός μας. Η διαδικασία της μύησης είναι περισσότερο γοητευτική παρά οδυνηρή, περισσότερο εύκολη, παρά δύσκολη, αρκεί να υπάρχει η κλίση, η αφοσίωση, το δόσιμο. Τότε είμαστε στο σωστό δρόμο. Ο Γ. Γκροτόφσκυ και κάθε σημαντική ανθρώπινη πράξη, είναι αφορμή και γίνεται παράδειγμα για του νεότερους καθώς δημιουργεί την απαραίτητη συνέχεια. Δεν είμαι σίγουρη αν η συνέχεια είναι απαραίτητη κάνω αυτήν την σκέψη, το συλλογισμό, σε σχέση με την επιστήμη και τις μεταλλάξεις, αλλά προς το παρόν ως άνθρωπος παλαιάς κοπής, πιστεύω ακόμη στην συνέχεια.
Σημειώσεις
*1 Είμαι βιβλιοφάγος και η βιβλιοθήκη μου αριθμεί πάνω από 10 000 βιβλία
*2 ‘Η αυτοκρατορία του Ηθοποιού’ εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας Συγγραφέας- Florence Dupont
Η Μαρία Πανούτσου γεννήθηκε στην Αθήνα και υπηρετεί το θέατρο και την ποίηση από το 1979. Σπούδασε μουσική, χορό, θέατρο, ζωγραφική και φωτογραφία στην Ελλάδα, Αγγλία, Πολωνία. Έχει ταξιδεύσει για σπουδές και για συμμετοχή σε Διεθνή Φεστιβάλ θεάτρου, με το Θέατρο Τομή, στην Αγγλία, Σκωτία, Ρουμανία, Γεωργία, Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία, Ιταλία, Κύπρο. Έζησε στην παιδική της ηλικία στο Ιράκ, στην Κύπρο και στο Λίβανο. Ξεκίνησε πολύ μικρή το χορό και το θέατρο και με την πρώτη της σκηνοθετική δουλειά βραβεύτηκε με πέντε βραβεία στο Φεστιβάλ Ιθάκης. Σκηνοθεσίας, καλύτερης παράστασης, καλύτερης παρουσίασης νεοελληνικού έργου, βραβείο γυναικείου ρόλου και έπαινος ανδρικού.
Τώρα ζει, εργάζεται και μοιράζεται την ζωή της μεταξύ Αθήνας, Κέας και Λονδίνου. Είναι απόφοιτος του Έκτου Γυμνασίου Θηλαίων. Διπλωματούχος της Σχολής Κλασσικού χορού Ε. Ζουρούδη. Διπλωματούχος της Επαγγελματικής σχολής Θεάτρου Αθηνών Έχει σπουδάσει στο GROTOWSKI LABORATORIUM στο Βρότσλαβ της Πολωνίας. Τελειόφοιτος του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών.
Σπούδασε στο Open University of London Humanities – Ανθρωπιστικές σπουδές, και συμπλήρωσε την μελέτη της για την Αρχαία Ελληνική Τραγωδία με την παρακολούθηση: Αθηναϊκή Δημοκρατία, 5ος αιώνας, στο Open University of London.
Παράλληλα με το θέατρο και την τέχνη η Μαρία Πανούτσου έχει εκδώσει 3 ποιητικές συλλογές, «ΚΑΛΕΣΜΑΤΑ», «SALUADER» και «ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ ΣΤΟ ΔΑΚΤΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΟΝΟΥ ή ΟΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣΑΝΔΡΑ ΑΠΟ ΤΟ CITY» που έχουν εξαντληθεί και ετοιμάζει την έκδοση της νέας ποιητικής συλλογής με τίτλο «Η ΠΟΛΗ».
Μελέτησε Ζωγραφική και Αγιογραφία με τον ζωγράφο Δ. Πάλμα, και Κεραμική με τον γλύπτη Ν. Σκλαβενίτη. Ζωγραφίζει από το 1982 και χρησιμοποιεί ποικίλα υλικά για τον σκοπό αυτόν. Δουλεύει τον πηλό κατασκευάζοντας έργα αποκλειστικά με το χέρι και όχι με τον τροχό. Με την Φωτογραφία και τις αρχές της κινηματογραφικής τέχνης, ασχολήθηκε την περίοδο 1980-90 όπου έγινε δεκτή και στο International Film school of London.
Επίσης στο θέατρο παρουσιάζει θεατρικές παραγωγές όταν έχει να πει κάτι που την απασχολεί πολύ. Μελετά το ανέβασμα έργου του Σταμάτη Πολενάκη και του κύπριου ποιητή, Ανδρέα Τιμοθέου… Τελευταία θεατρική δουλειά της, 2015 με την παράσταση «Άσπρο Φως Ιστορίες έρωτα και αναρχίας» στο θέατρο Ειλισσός.
