Απαγορευμένα Χρώματα
Butoh
ή
H ματαιότητα της τέχνης
Μαρία Σκουλαρίκου -Πανούτσου
Αθήνα 2021
Ο Ιαπωνικό χορό Butoh, ως παράδειγμα αντίστασης, σε περιόδους κρίσης της κοινωνίας.
Την εργασία αυτή αφιερώνω στους
Min Tanaka
Masaki Iwana
Yumiko Yoshioka
Δυο λόγια
Θα παρουσιάσω σε συνέχειες, το τρίτο μέρος της τριλογίας Japan mon amour. Η τριλογία αποτελείται από το αφήγημα Έξοδος Κινδύνου, από την ποίηση Tanka Εννέα δοκιμές, και το δοκίμιο -αφιέρωμα στο χορό Butoh (Hijikata Tatsumi’s Ankoku Butō) με τίτλο Απαγορευμένα χρώματα.
Το δοκίμιο Απαγορευμένα χρώματα γράφτηκε ως μέρος της τριλογίας Japan mon amour και εκφράζει την βαθειά μου σχέση με τον πολιτισμό της Ιαπωνίας. To δοκίμιο αυτό, βρίσκεται σε εξέλιξη.
Απαγορευμένα χρώματα Ε΄ μέρος (τελευταίο).
Κ 10
Η επιρροή του Yukio Mishima στο Butoh
Συχνά θαυμάζουμε ανθρώπους
που σε καμία περίπτωση δεν θα θέλαμε
να ζήσουμε την τραγική τους μοίρα.
Μπορεί σήμερα το Butoh να ερμηνεύεται και από γυναίκες χορεύτριες που το έχουν υιοθετήσει και το έχουν κατακτήσει και προωθήσει αλλά η αρχική του δημιουργία εδραιώθηκε από άνδρες. Αυτό δεν ήταν ξεκάθαρο δεν προβάλλονταν ως αρχή αλλά λόγω της προκλητικότητας του χορού και του άγνωστου πεδίου που εκπροσωπούσε ακόμη, δεν το άγγιζαν οι γυναίκες αρχικά. Στο σημείο αυτό θα μιλήσω για την σχέση του ιδρυτή του Butoh με ίσως τον πιο πολυσήμαντο Ιάπωνα λογοτέχνη του 20 αιώνα Yukio Mishima. Ο Yukio Mishima είχε περάσει μεγάλο μέρος της ζωής του σε πρακτικές των σαμουράι είχε γνώσεις που αφορούσαν το σώμα και βέβαια πολύμορφη σχέση με παρελθόν της Ιαπωνίας – πολιτισμό, πολιτική, αισθητική και ηθική, δηλαδή με τις παραδόσεις της Αυτοκρατορικής Ιαπωνίας. Η ιδιαίτερη σχέση που είχε με το σώμα του- το σχήμα (μορφή) και οι ικανότητες- ήταν μαζί με τις λέξεις βασικό εργαλείο της έκφρασής του. Ο ίδιος θα μπορούσαμε να πούμε με τον σημερινό όρο, υπήρξε ένας ακτιβιστής για τα ιδεώδη του Ιαπωνικού έθνους αλλά και πράγματι παράξενο, για την απελευθέρωση του σώματος και του ανθρώπου. Είναι δύσκολο να καταλάβει ένας δυτικός τον Yukio Mishima και εν γένη την Ιαπωνική σκέψη.
Μόνο αν μελετήσει πολύ την Ιστορία του τόπου μπορεί να προσεγγίσει πιο αντικειμενικά τον λαό αυτόν και τους εκπροσώπους του. Στο σημείο αυτό θα κάνω μια παράκαμψη της σκέψης μου και θα αναφερθώ σε ένα ιστορικό γεγονός ως παράδειγμα- θα μπορούσα να αναφέρω πολλά παρόμοια παραδείγματα, θα μείνω σε αυτό ενδεικτικά αλλά όχι μοναδικό- που φωτογραφίζει την ιδιοσυγκρασία του Ιαπωνικού λαού και τη ιδιαιτερότητά του.
Κ 11
Μεταξύ ιστορίας και μύθου (1)
Η εκατόμβη της Τσουσίμα
Τον Μάιο του 1905 έγινε η τελική αναμέτρηση της Ρωσίας με την Ιαπωνία κατά την διάρκεια του Ρώσοιαπωνικού πολέμου 1904 -1905 η πρώτη ναυμαχία του εικοστού αιώνα, όπου τέσσερεις χιλιάδες Ρώσοι ναυτικοί σκοτώθηκαν και από τα 37 πλοία των Ρώσων τα 22 βυθιστήκαν και τα υπόλοιπα εκτός από δυο κατασχέθηκαν. Σε αυτή την νίκη των Ιαπώνων έπαιξαν μεγάλο ρόλο οι δυνάμεις της ξηράς με θύματα 11 χιλιάδες Ιάπωνες στρατιώτες. Ένας από τους στρατηγούς δυνάμεων ξηράς του πολέμου αυτού ο στρατηγός Νότζι καθοδηγούμενος από τον Ναύαρχο Τόνγκο Χιχατσίρο, αρχηγό του Ιαπωνικού στόλου στον πόλεμο αυτόν και τον αισθανόμενος βαθειά φρίκη για την αιματοχυσία και τις ανελέητες διαταγές του, που οδήγησαν στον θάνατο τόσων αδρών, αυτοκτόνησε κατά τα Ιαπωνικά έθιμα. Το ιστορικό αυτό γεγονός το αναφέρω γιατί είναι τόσο στενά συνδεδεμένο με τον τρόπο που αντιμετωπίζουν την ζωή οι Ιάπωνες. Στο παράδειγμα αυτό διαπιστώνουμε την αφοσίωση στο συλλογικό στόχο και από την άλλη την ατομική συνείδηση και ευθύνη. Ο χορός Butoh δεν θα μπορούσε να εμφανιστεί σε άλλη χώρα εκτός της Ιαπωνίας. To ιστορικό και πολιτιστικό παρελθόν της χώρας του Ανατέλλοντος ηλίου με την ιδιομορφία που το χαρακτηρίζει γέννησε μια μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης που διατηρεί την συλλογική ευθύνη σε διάσταση και σε ενοχική διαδικασία με την ατομική ευθύνη.
Tatsumi Hijikata, 小野塚誠: 「静かな家」舞台写真, Photograph by Takeshi Onozuka, Quiet House, 1973, 8 1/16 x 10 in
Κ 12
Oι Επιρροές
Αντικαθιστώ την μελαγχολία
με το θάρρος,
την αμφιβολία με τη βεβαιότητα,
την απελπισία με την ελπίδα,
την κακία με το καλό,
τα παράπονα με το καθήκον,
το σκεπτικισμό με την πίστη,
τις σοφιστείες
με την ψυχρότητα της ηρεμίας
και την αλαζονεία
με την ταπεινοφροσύνη.
Isidore Lucien Ducasse
Ο Yukio Mishima θα μπορούσαμε να πούμε ότι έδωσε το θεωρητικό στήριγμα στον εμπνευστή και δημιουργό του butoh και έγιναν οι εκφραστές σε ένα κίνημα, μια στάση μια ολοκληρωμένη καλλιτεχνική πρόταση που ξεκίνησε από την ήττα της Ιαπωνίας μετά το β΄ παγκόσμιο πόλεμο και με τις δυο βομβιστικές ενέργειες στην Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι.
Πριν προχωρήσω τον συλλογισμό μου θέλω να προσθέσω μια σκέψη. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να με πείθουν ότι οι δυο αυτοί άνδρες είχαν στο μυαλό τους τα ίδια ερωτήματα, ανάγκες, επιθυμίες και αγωνίες για την ζωή τους και την χώρα τους όταν συμπορεύτηκαν για κάποιο χρονικό διάστημα. Και έχει ενδιαφέρον να δούμε σε αυτήν την σχέση, πως ο Yukio Mishima ο συγγραφέας πλησιάζει ένα λούμπεν καλλιτέχνη και πως ένας λούμπεν καλλιτέχνης όπως ήταν ο Tatsumi Hijikata πλησιάζει έναν διανοούμενο παραδοσιακό άκρως συντηρητικό αριστοκράτη.
Την εποχή εκείνη οι καλλιτέχνες του butoh και όχι μόνο, επωμίζονται έναν ρόλο. Θα εκφράσουν την ψυχολογική κατάσταση του λαού στην πρώτη δεκαετία μετά τον πόλεμο. Πως ήταν αυτός ο λαός μετά την ήττα, πως δέχτηκε τις βόμβες, τι κατάλαβε από τον πόλεμο αυτόν τι πέρασε στο γονίδιο του. Όλα αυτά εκφράστηκαν ανοιχτά και πολύ τολμηρά περισσότερο από κάθε άλλη μορφή τέχνης και συγχρόνως ήταν η πρώτη διαμαρτυρία για ό, τι συνέβαινε στην χώρα.
Η συμπύκνωση που περιέχει η τέχνη μπορεί πιο αποτελεσματικά σύντομα και ελεύθερα να εκφράσει όλη την δίνη των χρόνων εκείνων. Η πολυπλοκότητα της κοινωνίας, τα συμφέροντα της εξουσίας και του πολιτεύματος, οι σκοπιμότητες πολιτικές και οικονομικές, αργούν να ισορροπήσουν και να φέρουν αποτελέσματα. Αντίθετα η τέχνη μπορεί με απλούς τρόπους, να δημιουργήσει μία νέα συνθήκη αλλαγής.
Το Butoh δανείζεται την δραματικότητα, θεατρικότητα, τον κυνισμό, την υπερβολή, το γκροτέσκο, ο άσχημο, το κατεστραμμένο, την πρόκληση, για να μιλήσει για τον ημιτελή άνθρωπο και το πεπρωμένο του.
Αν δούμε μια σειρά φωτογραφιών από παραστάσεις του Butoh θα καταλάβουμε αμέσως τις μεγάλες διαφορές από τον σύγχρονό δυτικό χορό από το οποίο βέβαια πήρε ερεθίσματα αλλά δημιούργησε κάτι νέο αφού οι άξονες και η βαρύτητα του σώματος διαφέρουν ριζικά στους δύο χορούς και βέβαια αυτό το νέο δημιούργημα ήταν πολύ πιο κοντά στην δική του χορευτική και θεατρική παράδοση και ας μην φαίνεται αυτό με μία πρώτη ματιά.
Το Butoh αν και αποτελεί έργο τέχνης καθώς και μια φιλοσοφική σύνθεση και προσέγγιση του σύγχρονου κόσμου είναι συγχρόνως και μια προφητική εικόνα της ατολμίας του ανθρώπου για μια ιδανική αλλαγή όπου ο κάθε άνθρωπος θα εξετάζεται ξεχωριστά και όχι ως μέρος ενός απρόσωπου συνόλου. Το butoh προσεγγίζει τον κόσμο που κρύβεται κάτω από το ένδυμα, τις αποδεχτές κοινωνικές συμπεριφορές και τα πρέπει μιας κοινωνίας. Συνήθως η πραγματικότητα αυτή εμφανίζεται μόνο σε ακραίες συλλογικές ή ατομικές στιγμές.
Ο Yukio Mishima, το ρεύμα που από το 1940 έχει διαμορφωθεί στους καλλιτεχνικούς κύκλους στο Τόκιο μαζί και ο άλλος μεγάλος χορευτής του butoh Kazuo Ono (όταν τον είδε σε μια παράσταση για πρώτη φορά το 1949 στο Τόκιο και τότε ο Tatsumi Hijikata ήταν 19 χρόνων και τον εντυπωσίασε βαθειά και οριστικά) είναι κάποια από τατα στοιχεία εκείνα ίσως τα πιο καθοριστικά, που σχηματοποίησαν τις επιλογές και αποφάσεις του Tatsumi Hijikata.
Οι χορευτές οι σύγχρονοι και οι πιο παλαιοί από τον Tatsumi Hijikata είχαν δεχτεί επιρροές από την Ευρώπη και κυρίως από τον γερμανικό εξπρεσιονισμό και την γαλλική λογοτεχνία . Όμως να μην ξεχνάμε επίσης όταν μιλάμε για σύγχρονο μοντέρνο χορό με την αρχή του νέου αιώνα -του 20ου- τους χορευτές από την Αμερική που έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στην αναγέννηση του χορού και επηρέασαν τους χορευτές της Ευρώπης, Ρωσία, Γερμανία και Γαλλία. Ο μοντέρνος χορός στην Αμερική αναπτύχθηκε σε μια εποχή πολιτικών εξελίξεων. Οι περισσότεροι από όσους συμμετείχαν στον σύγχρονο χορό δεκαετία του ’30 προέρχονταν από οικογένειες μεταναστών, ειδικά την εβραϊκή εργατική τάξη, και η θεματολογία των χορογραφιών τους βρισκόταν πολύ κοντά στην καθημερινή πραγματικότητα. Οι χορευτές αποτελούσαν μέρος ενός ευρύτερου καλλιτεχνικού κύκλου, μέσα στον οποίο η κοινωνική ευθύνη των καλλιτεχνών και των ανθρώπων των γραμμάτων, έδινε εξέχουσα σημασία στην φόρμα και το περιεχόμενο, να αποτυπώνουν τις κοινωνικές ανησυχίες και αναζητήσεις, γι’ αυτό και ο χορός την εποχή αυτή θεωρείται επαναστατικός, όπως ακριβώς και ο χορός Butoh όπου και εδώ έχουμε τις κοινωνικές αλλαγές, κεντρικό θέμα στο Butoh όπως εκφράστηκαν οι ριζοσπαστικές αλλαγές που επιθυμούσε μεγάλο μέρος της κοινωνίας στην Ιαπωνία λίγο αργότερα την δεκαετία του 50’ και του 60’.
Μερικές από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες του χορού της αρχής του επαναστατικού νέου χορού στην Αμερική είναι οι:
Isadora Duncan (1878–1927)
Ruth St. Denis (1878–1968)
Ted Shawn (1891–1972)
Martha Graham (1893–1991
Αναφερόμαστε στον μοντέρνο χορό που είναι η περίοδος από το 1920 μέχρι το τέλος του β΄ παγκόσμιου πολέμου, και μετά τον πόλεμο μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 60’ που ολοκληρώνεται ουσιαστικά όλη αυτή η διαδικασία ανανέωσης.
Ο χορός τα χρόνια εκείνα συμβαδίζει με τι κοινωνικές και πολίτικες εξελίξεις κάτι ανάλογο που συμβαίνει και στην Ιαπωνία. Μερικά από τα ευρωπαϊκά κείμενα που διάβασε ο Tatsumi Hijikata προτάσεις φίλων και δικά του ψαξίματα ήταν οι ανατρεπτικοί Γάλλοι συγγραφείς, Jean Genet, Comte de lautréamont (Isidore Lucien Ducasse), το κίνημα των Σουρεαλιστών καθώς και οι καταραμένοι Γάλλοι ποιητές Antonin Artaud, Paul Verlain, Charles Baudelaire, που αντιπροσωπεύουν αυτήν την κρυμμένη πραγματικότητα.
Μια μορφή άμυνας είναι η τέχνη στην συν- θλιπτική πραγματικότητα. Έχουμε τόσο απελπισμένα απωθήσει το όνειρο και τα σχέδια για μια καλύτερη καθημερινότητα, που μας φαίνεται τόσο ξένο κάθε τι ωραίο και ηθικό και φτάσαμε στο σημείο να το θεωρούμε, μια ποιητική διάσταση των πραγμάτων της ζωής, κάτι που μοιάζει να μην μας αφορά άμεσα.
Ο Tatsumi Hijikata προσπάθησε την πραγματικότητα να την μετατρέψει σε τέχνη με την ελπίδα μιας μεταμόρφωσης της κοινωνίας. Ο ίδιος έλεγε και νομίζω μόνο σε αυτό να μείνουμε κατανοούμε καλύτερα το χορό Butoh και κάθε μορφή σωματικής γνήσιας έκφρασης. Έλεγε λοιπόν :
‘ΔΕΝ ΘΑ ΥΠΗΡΧΕ Butoh ΑΝ Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΜΟΥ ΔΕΝ ΧΤΥΠΟΥΣΕ ΤΗΝ ΜΑΝΑ ΜΟΥ ΑΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΔΕΝ ΠΟΥΛΟΥΣΑΝ ΤΙΣ ΑΔΕΛΦΕΣ ΜΟΥ ΓΙΑΤΙ Η ΦΤΩΧΕΙΑ ΜΑΣ ΗΤΑΝ ΜΕΓΑΛΗ’ .
Η θέση της φύσης στην ζωή μας, η ισοτιμία της γυναίκας και ο ρόλος του ελεύθερου πολίτη στην κοινωνία, ήταν τα βασικά ΄θέματα που απασχολούσαν τον άνθρωπο και χορευτή Tatsumi Hijikata και για όλα αυτά δημιούργησε τον χορό Butoh.
K 13
Επίλογος
Ο Tatsumi Hijikata, συμμετείχε δημιουργικά και αυτός και ανανεωτικά, στο δημιουργικό σύννεφο που είχε αγαλλιάσει για λίγο τον κόσμο και αναφέρομαι στην δεκαετία του 60’ την πιο δημιουργική και ουτοπική δεκαετία του εικοστού αιώνα, τότε που όλα τα αιτήματά και τα όνειρα έμοιαζαν εν δύναμη πραγματοποιήσιμα.
Oι επιρροές του Yukio Mishima και της πνευματικής ζωής του τόπου του που υπήρξε πολύ σημαντική με τις παρεμβάσεις των δασκάλων, σε όλους τους τομείς του πολιτισμού, τα τραύματα από την προσωπική του ζωή, τα γεγονότα τα πολιτικά και ιστορικά της Ιαπωνίας μεταξύ το 1930 και το 1950 θα διαμορφώσουν τελικά την πνευματική και ψυχολογική του διαδρομή. Από το 1950 και μετά ξεκινά συνειδητά η περίοδος την αναζήτησης, της τριβής με τις ιδέες του της μαθητείας, των δοκιμών, των άμεσων επιρροών, των σχέσεων και η ανάπτυξή των αντοχών του και τέλος οι τελικές και αποφάσεις. Ακολούθησε το άνοιγμα της σχολής του, πολύ σημαντικό αυτό για την εδραίωση του butoh. Πέθανε σε ηλικία 57 ετών τον Ιανουάριο του 1986. Το υλικό της δουλειά του συλλέχθηκε από το Keio University στο Τόκιο.
Κ 14
Λίγα τελευταία λόγια
α μέρος
Ο Χορός Butoh είναι μια πλαστική τέχνη. Δημιουργήθηκε για να εκφράσει, να επικοινωνήσει, να μεταδώσει. Είναι μια τέχνη που μπορεί να μαθευτεί με υπομονή. Η ουσία της δεν βρίσκεται παρ’ όλα αυτά στην εκμάθηση όσο στην αποδοχή των αρχών της. Η αφοσίωση και η σπουδή της τεχνικής, Butoh, θα βοηθήσει να προσεγγίζουμε τις αρχές αυτές και να μορφοποιήσουμε τον σώμα και την ψυχή ως ένα σύνολο αδιαίρετο. Θα έλεγα, ότι είναι ένας τρόπος ζωής και όχι κάτι που το μαθαίνεις και μετά το αφήνεις στην άκρη.
Θα αναφέρω από την προσωπική μου εμπειρία, ομάδες ασκήσεων που εμπεριέχονται στο περιεχόμενο της μεθοδολογίας που θα ακολουθούσε κάνεις, για να προσεγγίσει τις αρχές του χορού αυτού πρακτικά.
Ο χώρος κι εγώ.
Ο χρόνος κι εγώ.
Δίνομαι και αφήνομαι στην εμπειρία.
Μεταμορφώνομαι (Παραμόρφωση -αποδοχή).
Αυτοσυνείδηση.
Αποστασιοποίηση.
Εμβάθυνση.
Διεύρυνση.
Ενδοσκόπηση.
Έκθεση.
Ανάπτυξη της προσωπική μυθολογίας.
Ανάπτυξη της τεχνικής.
To τυχαίο.
α. Αυτοσχεδιασμός με υλικά.
β. Αυτοσχεδιασμός με θέμα.
γ. Αυτοσχεδιασμός με ένα άλλο σώμα.
Διαλογισμός.
Και άπειρος χρόνος εξερεύνησης και επαφής με την φύση.
Προς το τέλος..
Μεταξύ Ιστορίας και μύθου (2 )
ή η ομορφιά δεν θα σώσει τον κόσμο.
Ο Jerzy Grotofsky ο Πολωνός θεατράνθρωπος, σκηνοθέτης και ανανεωτής του θεάτρου στην αρχή της καριέρας του ήταν εξωτερικά ένας παχουλός άνδρας με μαύρο κουστούμι γραβάτα και ανοιχτόχρωμο πουκάμισο με μυωπικά μαύρα γυαλιά, και έδινε την εικόνα κλειστού ανθρώπου ταγμένου στον σκοπό του και μόνο. Όμως ο Jerzy Grotofsky πάσχιζε να βρει τον κρυμμένο βαθύτερο μοναδικό εαυτόν του. Κάποια φορά ανάμεσα στα πολλά ταξίδια του, έφυγε για την Ινδία μόνος χωρίς τους συνεργάτες του. Στην επιστροφή, στο αεροδρόμιο που βρέθηκε η ομάδα του για να τον υποδεχτεί – δεν είχε περάσει πολύ καιρός που έλειπε- δεν τον αναγνώρισε. Είχε μεταμορφωθεί σε αυτό που ήθελε σε όλη του την ζωή. Αυτό για το οποίο μίλησε με το έργο του, με τις παραστάσεις του, με το εργαστήρι του, με τα λόγια του, με την διδασκαλία του, το εφάρμοσε επιτέλους στο ίδιο του το σώμα. Το πνευματικό είχε και μια εικόνα υλική. Την μορφή του.
Η μεταμόρφωση του σώματος, ή εικόνα μας προς τους άλλους, είναι, μια σύνθετη διαδικασία, που δεν έχει σχέση με την φυσική ομορφιά όπως αντιμετωπίζεται στον σύγχρονο κόσμο αλλά με την αρχαιοελληνική έννοια της συμπόρευσης της ηθικής και αισθητικής. Ό,τι είναι καλό είναι και ωραίο.
Το νοῦς ὑγιής ἐν σώματι ὑγιεῖ ή η φράση красота спасёт мир ( η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο ) που την διαβάζουμε σε δυο σημεία στον μυθιστόρημα- Ο Ηλίθιος- του Ντοστογιέφσκυ, αναφέρεται στην συνολική ομορφιά του ανθρώπου με πρότυπο την ύπαρξη του Χριστού. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε τις αρχές που διέπουν τον Αρχαιοελληνικό κόσμο και στην δεύτερη περίπτωση, έχουμε τον κόσμο της πίστης. Το ιδεώδες είναι και ωραίο επιμένει ο Ντοστογιέφσκυ. Στον Ντοστογιέφσκυ κατά την ταπεινή μου γνώμη υπερισχύει η πίστη στο καλό που είναι και ωραίο αν και ανέφικτο και όχι το τυπικό της εκκλησίας και της θρησκείας. Ο Ντοστογιέφσκυ είναι ένας σύγχρονος άνθρωπος με όλα τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου κόσμου. Τον βρίσκουμε στο πλευρό του ατόμου, του μοναχικού Δον Κιχώτη, του αντιήρωα, μαζί και η αγωνία του για το πως ο άνθρωπος θα μπορούσε να έχει μια λιγότερη άθλια ζωή πάνω στην γη αφού ολοφάνερα με το έργο του, παραδέχεται την αδυναμία του ανθρώπου για τελειότητα.
Στην τέχνη αντιμετωπίζουμε το σώμα του χορευτή, το σώμα του συγγραφέα, το σώμα του σκεπτόμενου ανθρώπου, το ανθρώπινο σώμα, περισσότερο ως σύμβολο παρά ως εργαλείο. Ως σύμβολο του ιδεώδους του ιδανικού μοντέλου ενός παγκόσμιου ηθικού κώδικα. Στον Yukio Mishima. τους χορευτές του Βutoh, στον Jerzy Grortowski, στον Ηλίθιο του Ντοστογιέφσκυ στην σταύρωση του Χριστού, το σώμα θυσιάζεται για έναν σκοπό. Η μεταμόρφωση του σώματος στο προφητικό έργο του Κάφκα, μετατρέπεται σε ένα απαίσιο έντομο, που συμβολίζει την απάνθρωπη εξουσία .
Έτσι ο τόπος και χρόνος της τέχνης είναι ο μόνος χωροχρόνος της λύτρωσης, ανάταση ψυχής, ομορφιάς, που αν και αδυνατεί να φτάσει το τέλειο, οδεύει προς αυτό.
Δίνω μεγάλη σημασία σε αυτήν την προσωπική μεταμόρφωση, γιατί πιστεύω αρχικά στην ατομική αλλαγή με στόχο της συνολική αλλαγή μιας κοινωνίας. Οι δυο αυτές εκφράσεις « νοῦς ὑγιής ἐν σώματι ὑγιεῖ» και « η μορφιά θα σώσει τον κόσμο» μπορούν νa σταθούν πλάι σε μια άλλη φράση που ολοκληρώνει την σημασία μιας διαδρομής προς το τέλειο – (τέλος), με την φράση: «Ο λύχνος του σώματός εστίν ο οφθαλμός. «Εάν ούν ο οφθαλμός σου απλούς, όλον το σώμα σου φωτεινόν έσται» από την επί του όρους ομιλία του Χριστού (Ματθ. Ε΄-Ζ’).
Κ 15
Βιβλιογραφία
Donald Keen. Ιαπωνική Λογοτεχνία Μετάφραση Κλαίρη Β. Παπαπαύλου. Εκδόσεις Καρδαμίτσα.
Rose Garondy. Ο Χορός στην Ζωή. Εκδόσεις Ηριδανός.
Butoh. Steirischekulturinitiative.
Eikoh Hosoe. Koneman.
Κλαίρη Β. Παπαπαύλου. Ποίηση και Ζωγραφική στην Ιαπωνική Τέχνη. Εκδόσεις Πρόσπερος.
ΖΕΑΜΙ Το φιλιατρό του Πηγαδιού. Εκδόσεις Το Ροδακιό.
Ανδρέας Αγγελάκης. Κινέζικη και Ιαπωνική ποίηση. Εκδόσεις Καστανιώτης
Hijikata Tatsumi. From Being Jealous of a DogÕs Vein.
Ματσούο Μπασό. Μόνο τα όνειρά μου συνεχίζουν. Εκδόσεις Ερατώ.
The Routledge Companion to Butoh Performance
Edited By Bruce Baird , Rosemary Candelario Copyright Year 2019
Dance History an introduction. Routledge London and New York
Edited by Jane Audshead -Lansdale and June Layson.
Κούλα Πράρτσικα έργα και Ημέρες Ursa 3 Ninoe Ευθύνη.
Σύγχρονος Κινηματογράφος ‘77 Περιοδικό 15/16 εκδ. Σύγχρονος Κινηματογράφος
Η Αναγκαιότητα της Τέχνης Έρνστ Φίσερ. Εκδ. Μπουκουμάνη Μετάφραση Γιώργου Βαμβαλή.
Η Γέννηση της Τραγωδίας Friedrich Nietzsche Μετάφραση Νίκος Καζαντζάκης Νέα Βιβλιοθήκη Φέξη.
Η Κινέζικη Σκέψη Marcel Granet Μετάφραση Πωλίνα Λάμψα. Εκδόσεις Γνώση.
Η Τέχνη του Βουδισμού. Μάικλ Ρίντλευ. Εκδόσεις Ντουντούμη. Μετάφραση Μαρία Κλίτσα.
‘The Kabuki Guide’ by Gunji, Masakatsu
Published by Kodansha America, Incorporated (1988-Kabuki (English and Japanese Edition (Japanese) Hardcover – December 1, 1985.
O Θάνατος της τραγωδίας του George Steiner.
Ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί.Δώρα Ν. Στράτου. Οργανισμός εκδόσεων διδακτικών βιβλίων Αθήνα 1979
Grotowski ‘ s Laboratory by Tadeusz Burzynski and Zbigniew Osinski
Inpress Publishers Warsaw 1979
The Arm-Standing Exercise For Psychosomatic Training
ΒΥ Toshiharu Kasai – Bulletin of the Faculty of Humanities No 77-81 Sapporo Gakuin University 2005 Japan.
Ο φόβος των βαρβάρων. Πέρα από τη σύγκρουση των πολιτισμών. Tzvetan. Todorov. Μετάφραση: Γιώργος Καράμπελας εκδ. Πόλις 2009
George Stiener Language of Silence. Faber and Faber London Boston.
Γιασουνάρι Καβαμπάτα – Κιότο- Εκδ. Καστανιώτη.
H επί του όρους Ομιλία του Κυρίου (Ματθ. Ε΄- Ζ) Μετάφραση Ντίνου Χριστιανόπουλου. Το Οκτασέλιδο του Μπιλιέτου.1995
Ο Ηλίθιος. Φίοντορ Ντοστογιέφσκυ. ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΙΣ. Τόμοι 2, μετάφραση Αγγ. Νίκα, Αθήναι 1956.
Τσαϊκόφσκι. Η ζωή και το έργο του. Μαρίας Τιμπλάντι Κιέζα. Μετάφραση
Δ. Καλλονά. Εκδόσεις ΄Αρίων΄1961.
Purnell’s History of the 20th Century -volume 5 ( Volume 5) Publ. Purnell and Sons London 1974. By A.J.P. Taylor and J.M. Roberts .
Το πρώτο μέρος: https://ologramma.art/27120-2/
Το δεύτερο μέρος: https://ologramma.art/27380-2/
Το τρίτο μέρος: https://ologramma.art/apagoreymena-chromata/
Το τέταρτο μέρος: https://ologramma.art/apagoreymena-chromata-2/
Σήμερα : Tο τελευταίο μέρος .
Γεννήθηκε το Φθινόπωρο του 1990. Έχει αποφοιτήσει από το Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων και Επικοινωνίας αλλά και από το Τμήμα Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Ασχολείται ερασιτεχνικά με την φωτογραφία. Η πρώτη της φωτογραφική έκθεση είχε θέμα το νησί της Φολεγάνδρου και παρουσιάστηκε στη Θεσσαλονίκη το 2017. Έχει λάβει μέρος σε ομαδικές εκθέσεις και έργα της εκτίθενται στην «Ολυμπιακή Δημοτική Πινακοθήκη Σπύρος Λούης» στο Μαρούσι στα πλαίσια της εκδήλωσης «2ο Φεστιβάλ Εικόνας Τέχνης και Πολιτισμού» για το 2017.
Αγαπά… τα παιδιά, τα βιβλία, το θέατρο, την ιταλική μουσική, την ησυχία, τη χειμωνιάτικη λιακάδα, την καλοκαιρινή βροχή, τα ταξίδια που ανανεώνουν τις ανάσες της, τη γεύση του καφέ.
Συγκινείται με… τους γενναιόδωρους ανθρώπους, την ευγένεια, τις ευχές, τα γράμματα σε σχήμα καλλιγραφικό με κόκκινο στυλό.
Επιμένει… να κοιτάζει τον ουρανό γιατί ξέρει -πια- πως δεν έχει μόνο σύννεφα αλλά έχει και ήλιο και φεγγάρι και αστέρια…
Πιστεύει… στο Αόρατο, στο Καλό, στις Συναντήσεις των ανθρώπων.
Αισθάνεται… Ευγνωμοσύνη, Εμπιστοσύνη, Ελευθερία…
Ξεκινά… και ολοκληρώνει την ημέρα της με την ίδια πάντα ευχή…
Από μικρή ονειρευόταν να σκαρώσει το δικό της περιοδικό.
