Κείμενα ανησυχίας
Γράφει η Μαρία Σ. Πανούτσου
Γιατί το παρελθόν είναι ο θησαυρός μας
Μνήμες από μια παράσταση στο Ασκητικό Θέατρο – περίοδος 1979-80
Η Σούζαν Γκλάσπελλ, (Susan Glaspell 1876-1948) υπήρξε Αμερικανίδα ηθοποιός, θεατρικός συγγραφέας, δημοσιογράφος. Ίδρυσε την πρώτη σύγχρονη Αμερικανική εταιρεία θεάτρου, την περιβόητη Provincetown Play house από το 1918 ένα μικρό θέατρο, με τον άνδρα της George Cram Cook και μεγαλούργησε η εταιρεία αυτή στην συνέχεια, με την συνεργασία του θεατρικού συγγραφέα, Eugene O’ Neill.
Η εταιρεία αυτή έγινε φυτώριο νέων θεατρικών συγγραφέων. Το έργο του Ευγένιου Ο’ Νηλ βρήκε μια έτοιμη σκηνή για να παιχτούν τα πρώτα του έργα και μαζί με την Σούζαν Γκλάσπελλ έβαλαν τα θεμέλια του σύγχρονου Αμερικανικού θεατρικού έργου από το οποίο τόσο πολύ επηρεάστηκε το Νεοελληνικό θέατρο μετά το 1950 με την συνεισφορά του Κάρολου Κούν.
Ο Κ. Κουν με την γνώση της αγγλικής γλώσσας, μπόρεσε και εκτίμησε το νέο σύγχρονο Aμερικανικό θέατρο και το στήριξε με τις παραστάσεις του.
Όμως όχι μόνο το θέατρο του K.Κούν αλλά και το εθνικό θέατρο και το ελεύθερο θέατρο από το 1950 και μετά, φιλοξένησε το θέατρο που γεννήθηκε από τις ενέργειες, πρωτοβουλίες και συγγραφικό έργο της Σούζαν Γκλάσπελλ και την δημιουργική της πνοή. Η ίδια πέρα από τις οργανωτικές της ικανότητες υπήρξε από τις πιο σημαντικές γυναίκες της εποχής της και με την πένα της προχώρησε το σύγχρονο Αμερικανικό θέατρο, και φανέρωσε τις ιδιαιτερότητες της γυναικείας γραφής.
Όχι πολύ γνωστή – σχεδόν άγνωστη στο ευρύ κοινό – θέλησα να την παρουσιάσω και να την προτείνω σε όσους ενδιαφέρονται για τις πηγές του σύγχρονου θεάτρου. Δικά της θεατρικά έργα, νουβέλες και άρθρα μπορούν εύκολα να βρεθούν και έχουν μεγάλο ενδιαφέρον από πολλές απόψεις.
Παράλληλα με την μνεία στην γυναίκα αυτή, θα ήθελα να δείξω ένα μικρό παράδειγμα συνειρμικής διαδικασίας, στην θεατρική πράξη.
Την Σούζαν Γκλάσπελλ και το έργο της, το γνώρισα όταν σπούδαζα στην Αγγλία και ενημερωνόμουν για διάφορα βιβλία και συγγραφείς. Η αγάπη μου για την Έμιλυ Ντίκινσον με έφερε κοντά στην Σούζαν Γκλάσπελλ συμπτωματικά. Έτυχε να μάθω ότι την έχει επηρεάσει το έργο της Έμιλυ Ντίκινσον και έτσι θέλησα να μάθω πιο πολλά για αυτήν. Μία άλλη σύμπτωση λίγο αργότερα όταν ως ηθοποιός έπαιξα σε ένα έργο της Μ. Ντυράς το La musica που τότε το 1980, παίχτηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, από το Ασκητικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Κ. Μάριου.
Προσπαθώντας να ξεφύγω από μια εύκολη και αφελή προσέγγιση της ηρωίδας της Ντυράς, διάβαζα λογοτεχνία, ποίηση και έφτιαχνα σιγά σιγά, το πορτραίτο της γυναίκας που ήθελα να ερμηνεύσω.
Την εποχή εκείνη πηγαινοερχόμουν στο Λονδίνο για δουλειές και σπουδές ενώ είχα ήδη αρχίσει να παίζω επίσημα στην Αθήνα στο θέατρο.
Η έννοια του σπιτιού, μιας ιερής σταθερότητας, (Home Sweet Home) σε έναν γάμο και το τι μπορεί να προκύψει από αυτήν την σχέση, με έφερε πιο κοντά στην ποίηση της Έμιλυ Ντίκινσον χωρίς να έχει η ποίηση της άμεση σχέση με τον γάμο αλλά είχε σχέση με το ΣΠΙΤΙ και το περιεχόμενο του σπιτιού και το τι συμβολίζει το σπίτι. Τότε ζητούμενα μου ήταν, η όλη σχέση ενός κλειστού κυκλώματος που είναι η οικία και η οικογένεια του καθενός και τι συναισθήματα μπορεί να δημιουργηθούν στον χώρο αυτό.
‘Home Sweet Home’ and American contemporary theatre
Έτσι όταν διάβασα το ‘The Alison’s House’ της Σούζαν Γκλάσπελλ το θεατρικό έργο για τα οποίο είναι πιο γνωστή και το οποίο έχει κερδίσει το βραβείο Πούλιντζερ το 1931, είδα την σχέση της Έμιλυ με την Σούζαν, και άρχισε να υφαίνω τον καμβά που θα κεντούσα την δική μου ηρωίδα, την ηρωίδα της Μ. Ντυράς.
Η συνάντηση σε ένα ξενοδοχείο μακριά από το σπίτι τους, ενός ζευγαριού που βρίσκεται σε διάσταση, η νοσταλγία για μια σχέση – γάμο, που δεν υφίσταται πια και η πίκρα της αποτυχίας, μαζί με τα στοιχεία της Έμιλυ, της Σούζαν και της Μαργκερίτ, έδεσαν με την δική μου αναζήτηση τον καιρό εκείνο, για τις επιδράσεις του σπιτιού σε ένα γάμο αλλά και στο άτομο.
Επίσης η σχέση σπιτιού και δημιουργίας, καθώς μελετούσα τον χαρακτήρα της γυναίκας, του έργου που θα υποδυόμουν, απλώθηκε στο αμερικανικό θέατρο, στα δράματα του Ευγένιου ο’ Νήλ και στο έργο της Σούζαν Γκλάσπελλ.
Βέβαια μετά κάποια στιγμή τα αφήνεις όλα αυτά τα ψαξίματα και τις μελέτες πίσω σου και ξαναγυρνάς πειθήνια στο κείμενο της Μαργκερίτ Ντυράς και προσεκτικά αφήνεσαι στις κρυφές και φανερές οδηγίες κειμένου.
Η διαδρομή που έκανες χρήσιμη, φρεσκάρισε το μυαλό και τις αισθήσεις σου, σε γέμισε με ερεθίσματα και γνώση και ήρθες λίγο πιο κοντά στην γυναικεία φύση. Που… αν και εγώ η ίδια είμαι γυναίκα, μαθαίνω από τις άλλες γυναίκες για το φύλλο μας, αφού καμιά μας, δεν είναι ίδια με την άλλη.
Το έργο της Σούζαν Γκλάσπελλ είναι ένα έργο με μεγάλο ενδιαφέρον και για την σκηνή αλλά και για να δοθεί σε σπουδαστές δραματικών σχολών, με στόχο την μελέτη και την ανάδειξη των χαρακτήρων.
Είναι σημαντικό στις σχολές να μην δίνονται γνωστά χιλιοπαιγμένα έργα, αλλά άγνωστα και με ενδιαφέρον δραματολογικό. Πιο πολύ δουλειά για τους διδάσκοντες βέβαια, αλλά πιο γνήσια προσέγγιση για την όλη διαδικασία.
Μαρία Πανούτσου.
Η Μαρία Πανούτσου γεννήθηκε στην Αθήνα και υπηρετεί το θέατρο και την ποίηση από το 1979. Σπούδασε μουσική, χορό, θέατρο, ζωγραφική και φωτογραφία στην Ελλάδα, Αγγλία, Πολωνία. Έχει ταξιδεύσει για σπουδές και για συμμετοχή σε Διεθνή Φεστιβάλ θεάτρου, με το Θέατρο Τομή, στην Αγγλία, Σκωτία, Ρουμανία, Γεωργία, Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία, Ιταλία, Κύπρο. Έζησε στην παιδική της ηλικία στο Ιράκ, στην Κύπρο και στο Λίβανο. Ξεκίνησε πολύ μικρή το χορό και το θέατρο και με την πρώτη της σκηνοθετική δουλειά βραβεύτηκε με πέντε βραβεία στο Φεστιβάλ Ιθάκης. Σκηνοθεσίας, καλύτερης παράστασης, καλύτερης παρουσίασης νεοελληνικού έργου, βραβείο γυναικείου ρόλου και έπαινος ανδρικού.
Τώρα ζει, εργάζεται και μοιράζεται την ζωή της μεταξύ Αθήνας, Κέας και Λονδίνου. Είναι απόφοιτος του Έκτου Γυμνασίου Θηλαίων. Διπλωματούχος της Σχολής Κλασσικού χορού Ε. Ζουρούδη. Διπλωματούχος της Επαγγελματικής σχολής Θεάτρου Αθηνών Έχει σπουδάσει στο GROTOWSKI LABORATORIUM στο Βρότσλαβ της Πολωνίας. Τελειόφοιτος του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών.
Σπούδασε στο Open University of London Humanities – Ανθρωπιστικές σπουδές, και συμπλήρωσε την μελέτη της για την Αρχαία Ελληνική Τραγωδία με την παρακολούθηση: Αθηναϊκή Δημοκρατία, 5ος αιώνας, στο Open University of London.
Παράλληλα με το θέατρο και την τέχνη η Μαρία Πανούτσου έχει εκδώσει 3 ποιητικές συλλογές, «ΚΑΛΕΣΜΑΤΑ», «SALUADER» και «ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ ΣΤΟ ΔΑΚΤΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΟΝΟΥ ή ΟΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣΑΝΔΡΑ ΑΠΟ ΤΟ CITY» που έχουν εξαντληθεί και ετοιμάζει την έκδοση της νέας ποιητικής συλλογής με τίτλο «Η ΠΟΛΗ».
Μελέτησε Ζωγραφική και Αγιογραφία με τον ζωγράφο Δ. Πάλμα, και Κεραμική με τον γλύπτη Ν. Σκλαβενίτη. Ζωγραφίζει από το 1982 και χρησιμοποιεί ποικίλα υλικά για τον σκοπό αυτόν. Δουλεύει τον πηλό κατασκευάζοντας έργα αποκλειστικά με το χέρι και όχι με τον τροχό. Με την Φωτογραφία και τις αρχές της κινηματογραφικής τέχνης, ασχολήθηκε την περίοδο 1980-90 όπου έγινε δεκτή και στο International Film school of London.
Επίσης στο θέατρο παρουσιάζει θεατρικές παραγωγές όταν έχει να πει κάτι που την απασχολεί πολύ. Μελετά το ανέβασμα έργου του Σταμάτη Πολενάκη και του κύπριου ποιητή, Ανδρέα Τιμοθέου… Τελευταία θεατρική δουλειά της, 2015 με την παράσταση «Άσπρο Φως Ιστορίες έρωτα και αναρχίας» στο θέατρο Ειλισσός.
