In medias res: Μια ενδιαφέρουσα αφηγηματική τεχνική
Ο πιο απλός και φυσικός τρόπος να αφηγηθούμε μια ιστορία, είναι να παρουσιάσουμε τα γεγονότα σύμφωνα με τη χρονολογική σειρά με την οποία έγιναν. Παίρνουμε την ιστορία που μας ενδιαφέρει απ’ την αρχή, βάζουμε μία χρονική σειρά, μια αλληλουχία πραγμάτων και περιστατικών, όπως ακριβώς έχουν συμβεί το ένα μετά το άλλο, για να καταλήξουμε στο τέλος/συμπέρασμα της ιστορίας μας. Αυτού του τύπου η αφήγηση, λέμε ότι, ως προς την πλοκή της, έχει το χαρακτηριστικό της χρονικής αλληλουχίας.
Ωστόσο, το να αφηγούμαστε τα γεγονότα με τη σειρά που έγιναν, δεν εξασφαλίζει πάντα και το ενδιαφέρον του αναγνώστη μας. Οι συγγραφείς επινοούν διάφορες τεχνικές αφήγησης, με σκοπό να διατηρήσουν το ενδιαφέρον και την προσοχή του αναγνωστικού κοινού τους και να πρωτοπορήσουν. Μία από αυτές τις τεχνικές, είναι να αρχίζει ένα κείμενο in medias res, που στα λατινικά σημαίνει «στο μέσο των πραγμάτων, στο μέσο της πλοκής».
Σε μια πιο ελεύθερη απόδοση του όρου, in medias res σημαίνει να ξεκινάει η αφήγηση από το κέντρο του μύθου, απ’ την καρδιά της πλοκής. Η αφήγηση δεν παρακολουθεί τα γεγονότα του μύθου, δηλαδή της υπόθεσης, και δεν τα παρουσιάζει στη χρονική τους σειρά και αλληλουχία, αλλά αντιθέτως, αρχίζει από το πιο καίριο και ουσιαστικό περιστατικό. Στη σύγχρονη εποχή, η τεχνική in medias res αναφέρεται και ως πρόδρομος αφήγηση ή αναδρομική αφήγηση.
Στην αναδρομική αφήγηση λοιπόν, ο συγγραφέας ξεκινάει από το μέσο της ιστορίας που θέλει να αφηγηθεί ή από το πιο σημαντικό περιστατικό που βρίσκεται σε κάποιο σημείο μετέπειτα στην ιστορία, αν αποφάσιζε να ακολουθήσει τη γραμμική παράθεση των γεγονότων. Με τον τρόπο αυτό, δημιουργείται στον αναγνώστη ένα αφηγηματικό κενό, καθώς δεν γνωρίζει τα γεγονότα που έχουν προηγηθεί αυτού του σημαντικού περιστατικού. Εδώ ακριβώς είναι και η επιτυχία της συγκεκριμένης τεχνικής, εδώ βρίσκεται όλη της η γοητεία. Το αφηγηματικό κενό προκαλεί το ενδιαφέρον και διεγείρει την προσοχή του αναγνώστη, ακριβώς επειδή του δημιουργεί κάποια εύλογα ερωτήματα. Καθώς προχωράει η αφήγηση όμως, οι απορίες και το κενό διαλύονται, γιατί ο συγγραφέας, με αναδρομική αφήγηση αποκαθιστά την ομαλή ροή και εξέλιξη της ιστορίας.
Το ακριβώς αντίθετο του όρου in medias res, είναι ο όρος ab ovo, που στα λατινικά σημαίνει ¨από το αυγό¨. Ο όρος αυτός αποδίδεται στον Λατίνο ποιητή Οράτιο και αναφέρεται στο έργο του Ars Poetica (Η τέχνη της ποίησης), ένα έργο στο οποίο ο Οράτιος σχολιάζει την τεχνική που χρησιμοποίησε ο Όμηρος για να γράψει την Οδύσσεια. Ο όρος ab ovo δηλώνει ότι η αφήγηση μιας ιστορίας ξεκινάει απ’ την αρχή και παρακολουθεί τα γεγονότα σε μια ευθύγραμμη, λεπτομερειακή και χρονική σειρά και τάξη. Αν και η τεχνική αυτή ακολουθεί χρονικά τα γεγονότα, μπορεί τελικά να κουράσει τον αναγνώστη και να κάνει το κείμενο ανιαρό ή υπερβολικά εκτενές.
Η Οδύσσεια του Ομήρου, είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κείμενα γραμμένα με την τεχνική in medias res, καθώς η ιστορία ξεκινάει στην Ιθάκη και όχι στο τέλος του Τρωικού πολέμου, όπως είναι κανονικά η χρονική αλληλουχία των γεγονότων, ενώ ο Οδυσσέας μάς εμφανίζεται για πρώτη φορά στο νησί της Καλυψώς. Από εκείνη την εποχή μέχρι σήμερα, η τεχνική in medias res χρησιμοποιείται εκτενώς από τους συγγραφείς για να δώσει μια διαφορετική νότα στην ιστορία που έχουν να διηγηθούν και να κάνει το βιβλίο τους όσο γίνεται πιο ενδιαφέρον.
Γράφει η Βάνα Κουτσού.
