ΟΙ ΠΥΛΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΥ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΑΣΗΘΙΩΤΑΚΗΣ
Η γεωμετρική αφαίρεση ήταν αναπόφευκτα η κατάληξη της πορείας ενός μέρους της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας, που είχε ξεκινήσει ήδη από τον μεταϊμπρεσσιονισμό και τον Cezanne, ο οποίος διακήρυττε πως επιθυμία του ήταν να ζωγραφίσει με την σφαίρα, τον κώνο και τον κύβο. Αλλά έχει παρουσία και στις θέσεις πολλών σύγχρονων φιλοσόφων, που εστιάζουν στη σημασία των γεωμετρικών σχημάτων και στον Πλάτωνα, ο οποίος είχε μιλήσει για την ομορφιά τους στο Φίληβο.
Από το 1960 άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους καλλιτέχνες όπως ο D. Judd, ο R. Serra, o Lewitt, o F. Stella, o E. Kelly, οι οποίοι επαναπροσδιόρισαν τη θέση της γεωμετρικής αφαίρεσης στα εικαστικά πράγματα και της έδωσαν νέα ώθηση και περιεχόμενο, αφενός εκθέτοντας πολύ σημαντικά έργα με εννοιολογικό, φιλοσοφικό και αισθητικό βάθος, αφετέρου ανανεώνοντας το αρχικό λεξιλόγιο και ξαναβρίσκοντας το νήμα που τους συνέδεε με τους πρωτοπόρους καλλιτέχνες του κινήματος και κυρίως το Malevich.
Κάποια βασικά ερμηνευτικά κλειδιά της αφαίρεσης, όπως έχουν διατυπωθεί από τους θεωρητικούς, αφορούν στη σχέση της με την επιστήμη, τα μαθηματικά και την ισλαμική τέχνη, ενώ συχνά οι ερμηνείες της σχετίζονται και με τον αποκρυφισμό, τη θεοσοφία, τη μεταφυσική και το μυστικισμό, έννοιες συμπληρωματικές αλλά αλληλένδετες.
Ο Rothko για παράδειγμα επιθυμούσε οι τελευταίες μεγάλες συνθέσεις του να εκτεθούν σχηματίζοντας ένα χώρο που θα προσομοίαζε με τόπο αυτοσυγκέντρωσης και θρησκευτικότητας (προσευχής), όπως το ιερό της εκκλησίας. Ο Malevich εξέθετε τα έργα του σαν βυζαντινές αγιογραφίες, η Hilma af Klint ανέπτυσσε έναν εσωτερικό διάλογο με την θεοσοφία και ο Newman με το μυστικισμό.
Ο ΧΩΡΟΣ-ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ
Η νέα ενότητα έργων μου «Οι Πύλες του Παραδείσου», διυλίζοντας τα κρίσιμα γεγονότα των ημερών και ενσωματώνοντας τις εικαστικές αναζητήσεις της εποχής μας, έρχεται να συναντήσει ιδέες, σκέψεις και προβληματισμούς που πάντα υπέφωσκαν στις διάφορες περιόδους της δουλειάς μου.
Η παράξενη αφαιρετική γραφή της προηγούμενης έκθεσης -που πραγματοποιήθηκε στον ίδιο χώρο της Αίθουσας Τέχνης ΔΛ- επιζητούσε ένα διάλογο με το ανείπωτο. Άρθρωνε μηνύματα σε μια γλώσσα που δεν ήταν αποκρυπτογραφημένη και καλούσε τον θεατή να τη συντάξει και να την ερμηνεύσει από την αρχή. Αρχετυπικές εικόνες ενός μινιμαλισμού μανιχαϊστικού τύπου, που αναδείκνυαν τη γραμμή ως πρωτογενές και πρωταρχικό στοιχείο μορφοδοσίας και νοηματοδότησης. Με αποχρώσεις που προέρχονταν από την ώχρα, ένα χρώμα θείου φωτός και γήινης θερμότητας, με αρχέγονα διαχρονικά σύμβολα που υπήρχαν και παλαιότερα στη δουλειά μου.
Σε αυτήν την έκθεση γίνεται μια προσπάθεια ανασυγκρότησης ενός χωρικού γεγονότος στο οποίο ο θεατής καλείται να βιώσει τον ανθρώπινο πόνο, ακολουθώντας τη λογική και τη σημειολογία μιας σταύρωσης. Έργα στις ίδιες διαστάσεις, αναρτημένα σε σχέσεις διαλόγου, αφηγούνται χωρίς περιγραφικότητα καταστάσεις εύθραυστης ισορροπίας. Μαύρες γραμμές ανιχνεύουν όρια, σχίζουν αποφασιστικά το τελάρο από άκρη σε άκρη, αγγίζουν ένα κόκκινο αιμάτινο παραλληλόγραμμο, ψηλαφώντας το τραύμα της ανθρώπινης φθαρτότητας. Ο καμβάς υπάρχει εκεί πάντα, πάλλευκος και άμωμος, για να δεχθεί τις επεμβάσεις, ως υπενθύμιση, ως ιερά σινδόνη.
Σε μια μεγάλη τοιχογραφία επάλληλα σχήματα διαφορετικών χρωμάτων δημιουργούν μια χωροχρονική σήραγγα. Υποβάλλουν την αίσθηση ενός ιδεατού άυλου χώρου. Καλούν τον θεατή να δρασκελίσει το κατώφλι μιας υπερβατικής άγνωστης περιοχής, μεγαλειώδους και διχαστικής -όπου ο πόνος είναι παρών, αλλά απελευθερώνει και λυτρώνει.
Τα σχήματα σε παραλλαγές είναι κομμάτια, θραύσματα , αποσπάσματα ενός έργου σε συνεχή διαμόρφωση. Τίποτα δεν είναι ακέραιο, τελεσίδικο, ολοκληρωμένο.
Στοιχεία επαναλαμβάνονται επίμονα σαν κώδικας, σαν πολύχρωμα ηχητικά σήματα μιας άφωνης ακολουθίας.
ΟΙ ΠΥΛΕΣ
Τι είναι λοιπόν οι Πύλες του Παραδείσου; Είναι το οικείο, το γνωστό, το ασφαλές που μας καθησυχάζει, ή το άγνωστο που μας φοβίζει και μας προκαλεί; Είναι το αίμα, η απώλεια, η εμπειρία του πένθους, η καταστροφή, ο πόνος και στον αντίποδα το όνειρο, η μνήμη, το ιδανικό, το μεγάλο υπαρξιακό ερώτημα του τέλους. Το Πέρασμα στην άλλη όχθη, στο επέκεινα.
Οι Πύλες είναι τόποι παράξενοι και μυστηριώδεις, ιδεατοί και ιδανικοί, άυλοι και απτοί. Αφήνονται στην ενατένιση ή στο άγγιγμα του θεατή, ακροβατώντας στο μεταίχμιο μνήμης και λήθης, πραγματικότητας και φαντασίας.
Στέκουν ανάμεσα στο «εδώ» και το «εκεί», χωρίζουν και ταυτόχρονα ενώνουν ετερότητες, ορίζουν μεταβατικούς τόπους. Είναι δυνητικά τοπία διαβάσεων και αποκαλύψεων. Καθοδηγούν το βλέμμα του θεατή σε ένα άδηλο και ακαθόριστο προοπτικό βάθος, σε ένα μέλλον ακόμη άγνωστο και ανεξιχνίαστο.
Τα Περάσματα, αυτές οι γραμμικές επάλληλες Πύλες του ελάχιστου υλικού αποτυπώματος, είναι νοητά κατώφλια που το έργο μας καλεί να διαβούμε.
Αν οδηγούν στον Παράδεισο εναπόκειται στον επισκέπτη της έκθεσης να το αποφασίσει.
Γιάννης Λασηθιωτάκης
Νοέμβριος 2021
Γεννήθηκε το Φθινόπωρο του 1990. Έχει αποφοιτήσει από το Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων και Επικοινωνίας αλλά και από το Τμήμα Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Ασχολείται ερασιτεχνικά με την φωτογραφία. Η πρώτη της φωτογραφική έκθεση είχε θέμα το νησί της Φολεγάνδρου και παρουσιάστηκε στη Θεσσαλονίκη το 2017. Έχει λάβει μέρος σε ομαδικές εκθέσεις και έργα της εκτίθενται στην «Ολυμπιακή Δημοτική Πινακοθήκη Σπύρος Λούης» στο Μαρούσι στα πλαίσια της εκδήλωσης «2ο Φεστιβάλ Εικόνας Τέχνης και Πολιτισμού» για το 2017.
Αγαπά… τα παιδιά, τα βιβλία, το θέατρο, την ιταλική μουσική, την ησυχία, τη χειμωνιάτικη λιακάδα, την καλοκαιρινή βροχή, τα ταξίδια που ανανεώνουν τις ανάσες της, τη γεύση του καφέ.
Συγκινείται με… τους γενναιόδωρους ανθρώπους, την ευγένεια, τις ευχές, τα γράμματα σε σχήμα καλλιγραφικό με κόκκινο στυλό.
Επιμένει… να κοιτάζει τον ουρανό γιατί ξέρει -πια- πως δεν έχει μόνο σύννεφα αλλά έχει και ήλιο και φεγγάρι και αστέρια…
Πιστεύει… στο Αόρατο, στο Καλό, στις Συναντήσεις των ανθρώπων.
Αισθάνεται… Ευγνωμοσύνη, Εμπιστοσύνη, Ελευθερία…
Ξεκινά… και ολοκληρώνει την ημέρα της με την ίδια πάντα ευχή…
Από μικρή ονειρευόταν να σκαρώσει το δικό της περιοδικό.
