Έτσι κι αλλιώς… ο πρώτος θα’ ναι η φωτιά…
Του Κωνσταντίνου Καραγιαννόπουλου
Σύμφωνα με τον Stevens Wallace η φαντασία είναι η μόνη διάνοια. Μια φαντασία, που για τον θλιμμένο ποιητή με τα ρευστά πρόσωπα Πεσσόα, είτε μπορεί να σε κάνει πληθυντικό όπως ένα ολόκληρο σύμπαν είτε να κάνει το τίποτά σου τόσα πολλά πράγματα όπως έναν ολόκληρο εαυτό. Είναι ταλέντο; Είναι φυσικό χαρακτηριστικό μας; Ή μήπως είναι μιαν επιλογή για να ξεφύγουμε απ’ αυτό που μας εξομοιώνει με το πιο κοινότοπό μας προσωπείο;
Αν η ποίηση είναι το καταφύγιο που φθονούμε ή έστω η επίγνωση του εκπεπτωκότα εαυτού μας· τότε γιατί επιστρέφουμε όλο και πιο επίμονα στο έσω κέντρο της; Τι προσπαθούμε να ανακαλύψουμε και -κυρίως- από τι κρυβόμαστε; Διότι, ας μην έχουμε αυταπάτες… η ποίηση είναι σαν ένα δωμάτιο γεμάτο σφαιρικά κάτοπτρα, που παραμορφώνουν οτιδήποτε επιζητά την αντανάκλασή του. Τελικά, μήπως είχε δίκιο ο Νίτσε όταν έλεγε πως “ωριμότητα στον άνθρωπο σημαίνει να βρίσκει και πάλι τη σοβαρότητα που διέθετε όταν έπαιζε σαν μικρό παιδί”;
Για την πρώτη μας γνωριμία ξεκινάω με μια -μάλλον- παράδοξη επιλογή. Θέλησα, στην αρχή του ταξιδιού μας, να κερδίσω ούριο άνεμο κι έτσι αποφάσισα να’ χει το βάθος και το μυστικιστικό στοιχείο της μουσικής μαζί με τον ερμητισμό και το διφορούμενο της ποίησης. Ξεκινάμε, λοιπόν, με τον δίσκο “Έτσι κι αλλιώς” του Πέτρου Σατραζάνη.
Ο Πέτρος Σατραζάνης είναι ένα ιδιαίτερο είδος καλλιτέχνη. Ευφυής, ευαίσθητος, διεκδικητικός, απόλυτος και συνάμα απρόβλεπτος. Έχει κατακτήσει ήδη με την πρώτη του δισκογραφική δουλειά ένα ξεχωριστό χώρο στο στερέωμα των σύγχρονων δημιουργών. Μελοποιώντας ποιήματα του Διονύση Καρατζά, από την συλλογή Πότε μίλα πότε φίλα, όχι μόνο καταθέτει ένα άρτιο μουσικό έργο αλλά παράλληλα προτείνει και μια νέα διάσταση στο ποιητικό τοπίο του Καρατζά.
Επίμονος, αναζητά το βάθος που οι λέξεις ή οι σιωπές του ποιητή επιβάλουν. Χρωματίζει κατάλληλα τα λυρικά ακρότατα των στίχων και η κυριαρχία του πιάνου οδηγεί συνειρμικά τον ακροατή σε δρομάκια ποικίλων αρχετυπικών μουσικών καλεσμάτων.
Οι φωνές, προσεκτικά επιλεγμένες, αρθρώνουν κάθε ψίθυρο και κάθε λυγμό αισθήματος, με την αρτιότητα και την καθαρότητα που απαιτείται. Ακούγοντας τον δίσκο είχα την αίσθηση πως βρισκόμουν μέσα σ’ ένα ασπρόμαυρο φιλμ. Ήρωας, ίσως, σε ταινία του Μπέργκμαν. Όπως, πολύ εύστοχα, επισημαίνει ο ποιητής Γιάννης Αντιόχου το «Έτσι κι αλλιώς» αποτελεί έναν αισθητικό δίσκο.
Πες μου
πού έμαθες τον ουρανό
και λάμπεις σαν τη νύχτα;
Πώς ξέρεις να μιλάς
και τα νερά ν’ ανθίζουν;
Κι όταν εγώ παίζω στα πουλιά
εσύ γιατί σωπαίνεις;
Όπως έχω ξαναγράψει, η δυσκολία που εντοπίζω στο έργο του Πέτρου Σατραζάνη έχει να κάνει με μια διαδικασία περιπλάνησης, που εξωθεί η μουσική τον ακροατή. Έτσι που ο περιπλανώμενος προσπαθεί να εντοπίσει ένα μήνυμα ριγμένο σε μια θάλασσα νοημάτων και συμβολισμών. Ο ίδιος, σε μια συνέντευξη που μου είχε παραχωρήσει πριν λίγα χρόνια, αρνήθηκε την ύπαρξη κάποιου κρυφού μηνύματος, λέγοντας: «Μη γελιόμαστε. Δε με αφορά κανένα μήνυμα κρυφό ή φανερό. Τα ψυχολογικά μου εκτονώνω, και κάνω μακροβούτια σε θάλασσες προσώπων, ιδεών και ιστοριών. Αν δακρύσει κάποιος με τη μουσική μου, σημαίνει ότι άκουσε τη σιωπή μου και πήρε ένα μπουκάλι που έριξα στη θάλασσα. Το άνοιξε και τον άγγιξε. Εκεί είναι η μαγεία. Στην δια-προσωπική περιπέτεια». Κι όμως, οι στίχοι του ποιητή νομίζω πως φανερώνουν κάποιες σκιές αυτού του μηνύματος…
Τ’ αστέρια, λες,
στην αρχή ήσαν τα λόγια της θάλασσας,
Ύστερα, που μεγάλωσαν τα δέντρα,
έγιναν τα τραγούδια των πουλιών.
Και τώρα, που σε θέλω σαν τη νύχτα,
γίνονται λες, η βροχή
που στα φιλιά μας θυμάται ουρανούς.
Από τον δίσκο αυτό δύο τραγούδια ξεχώρισα. Το πρώτο, που θεωρώ πως είναι ίσως και το καλύτερο των τελευταίων ετών, είναι το «Αργά όταν γερνάω». Εδώ ο ποιητής μιλά για το γήρας και για την απώλεια του έρωτα. Η επέμβαση, όμως, του συνθέτη προεκτείνει το πεδίο προσληψιμότητας. Αν ακούσει κάποιος προσεκτικά την μελωδία μπορεί να εντοπίσει ένα σκοτεινό πλαίσιο που εκπέμπει ερωτισμό. Έτσι, αρχίζεις σιγά σιγά να αναρωτιέσαι αν αυτός ο αισθησιασμός λειτουργεί ως αντίσταση στην φθορά ή αν αποτελεί μιαν ερωτική πρόσκληση του ίδιου του γήρατος σ’ αυτή την νέα φάση που ετοιμάζεται να βιώσει το ποιητικό υποκείμενο. Βλέπουμε, λοιπόν, τον τρόπο με τον οποίο η δυναμική της μελωδίας διευρύνει το νοηματικό πεδίο.
Το δεύτερο τραγούδι είναι η «Απορία». Εδώ ο καθαρός αισθησιασμός συναντά την αγωνία και την αποδοχή της άλωσης του ποιητικού υποκειμένου από το αντικείμενο του πόθου του. Η επιθυμία του είναι ανάλογη με την επιθυμία για την νύχτα… Εδώ η μορφή της Εκάτης έρχεται να συναντήσει τον παππού Φρόυντ και να ανοίξει ένα πλαίσιο διαλόγου μεταξύ σώματος- έρωτα- πάθους- θανάτου. Η μουσική του Πέτρου Σατραζάνη ταυτόχρονα δίνει βάθος και αυξάνει την ένταση της αγωνίας τοποθετώντας τα σε μια εξαιρετική λυρική μουσική εικόνα.
Ευχόμαστε να είναι καλοτάξιδο το «Έτσι κι αλλιώς» και περιμένουμε τα επόμενα βήματα του συνθέτη.
*Η φωτογραφία του συνθέτη ανήκει στον φωτογράφο Μιχάλη Κοντοπυράκη.
Ο Κωνσταντίνος Καραγιαννόπουλος γεννήθηκε στο Καρπενήσι το 1989. Ασχολείται με τη δημοσιογραφία, την κριτική λογοτεχνίας και την ποίηση. Η Βαβέλ (εκδόσεις Anima,2017) είναι η πρώτη του ποιητική συλλογή.
