Το τέρας και το πρόσωπο
Παρουσίαση της ποιητικής συλλογής του Αντρέα Τιμοθέου
‘Πλανόδιος στα Σύνορα της Εδέμ’
Πρώτο μέρος
Ποίηση της αφής, της οσμής, της ακοής, της όρασης.
Οι μνήμες παίζουν σημαντικό ρόλο στη ποίηση του Αντρέα Τιμοθέου.
Οι συλλογικές ενοχές δεν περνούν από δίπλα του αλλά από το σώμα του μέσα, αφήνοντας σημάδια ανεξίτηλα. Έχει γνωρίσει το Τέρας, το δηλώνει στην αρχή της συλλογής του μα δεν το ονομάζει, απλά το αναφέρει και ο καθείς από εμάς, ας του δώσει το δικό του όνομα.
Έχω βιώσει το Τέρας
σε μορφές ανεξίτηλες.
Στο ποίημα Μια Μέρα ομολογεί αντί για όλους εμάς, εκείνος μόνος, πως ..θα θρηνήσουμε μια μέρα για εκείνο το όνειρο που δεν εκλάβαμε σωστά.
Η γυναίκα, το θηλυκό στοιχείο, είναι το πρώτο του υλικό με το οποίο θα αναμετρηθεί στην αγάπη, στην αντοχή, στο σεβασμό, στο θαυμασμό και στα όλα τα ανθρώπινα συναισθήματα.
Μοιράζεται τις έμμονες του, σε πρόσωπα και καταστάσεις, με μια δραματική ειλικρίνεια.
Στο ποίημα ‘Υπόσχεση’ μας κάνει κοινωνούς της δικής του υπαρξιακής αγωνίας.
Όταν πεθάνω κάποια μέρα
Θα ‘θελα να με ντύσουν με το άδικο
Που δεν μ αγάπησες.
Σε μια στροφή τριών στίχων με μικτή μετρική, δίδεται με ακρίβεια, λεκτική οικονομία και ψυχική λιτότητα, όλη η ανθρώπινη υπαρξιακή αγωνία.
αγάπη
θάνατος
χρόνος
άδικο
Υπάρχει ένα νήμα, που εμφανίζεται από το πουθενά, καθώς παίρνεις στα χέρια σου την επιμελημένη αυτή έκδοση του βιβλίου, για πρώτη φορά που σε οδηγεί βήμα – βήμα στην συνάντηση με τον ‘Πλανόδιο’ της συλλογής. Ο τίτλος του βιβλίου βοήθημα για τον αναγνώστη και χαρακτηριστικό της δομής του ποιητή. Το νέο βιβλίο του Αντρέα Τιμοθέου με τον τίτλο, “Πλανόδιος στα Σύνορα της Εδέμ” είναι η πορεία προς μια οριακή εξομολόγηση.
Αν και κάθε ποίημα μοιάζει (είναι) αυτοβιογραφικό, ο ποιητής επιλέγει ένα παιχνίδι αποστάσεων και πίσω από λέξεις, σχέσεις, καταστάσεις, πρόσωπα και μνήμες που ξεδιπλώνονται με μέθοδο και με αιδώ μπροστά μας, ψάχνει για την αλήθεια του, μαζί με μας σε κάθε στιγμή των ποιημάτων. Εξ αλλού το ομολογεί:
Κάποτε θα ξεδιπλώσουμε
όσα δεν αφήσαμε μέσα μας
να χρυσαφίσουν.
Σε κάθε ποίημα θα βρει ο αναγνώστης ένα μέρος της αλήθειας του Ανδρέα Τιμοθέου, να ξεπροβάλλει για λίγο θαρρετά..
Τώρα που με ξέχασαν
Ακόμη και οι λέξεις
Μαζεύω κορδέλες λογής λογής
Με συμμετρία πάντα βέβαια χρωμάτων
Και ορισμών
και μετά σαν να μονολογεί και για τις δικές μας τις ζωές,
Την ώρα που κλείνουν τα φώτα
με θρέφει ο ίσκιος σου, πατέρα
Τώρα που φοβάμαι σαν παιδί
τον χρόνο,
σε θυμάμαι να σβήνεις τα τσιγάρα
Και όσος υποσχέσεις σου πήρε η νιότη.
Οι τίτλοι των ποιημάτων του, σε προκαλούν για ένα ακόμη κρυφό ποίημα που θα πρέπει να το ανακαλύψεις.
Από τα πρώτα κείμενα της συλλογής, έρχεται στο νου μου, η λέξη αγάπη. Δηλώνει την παρουσίας της, χωρίς να αναφέρεται πάντα σε αυτήν. Είναι γύρω από την αγάπη που κτίζει τον κόσμο του. Δακτύλιοι του Κρόνου, υιοθετούν τον πλανήτη ‘Γη’ προσωρινά, για χάρη του ποιητή.
Όσοι θυμάστε ακόμα τους νεκρούς σας
Και κουβαλάτε επιμελώς
Το λαδί της καντήλας
Να προμηθεύεστε
Και ένα πιάτο φαΐ
Για τις γάτες
Και αλλού
Τα βράδια με καταπίνει το κρεβάτι μου
Μες στα μοτίβα των κουρτινών
μεταφέρω τον θάνατο
και σκέψεις για την πρώτη ζωή
Την έχει ανάγκη την αγάπη, να επουλώσει τραύματα του τόπου του, της οικογένειας, δικά του προσωπικά, μα ποτέ αποκομμένος από τους άλλοις ανθρώπους γύρω του, νεκρούς ή ζωντανούς.
Μιλάει για τον χρόνο συχνά με τους στίχους του και τον απασχολεί πώς θα μπορέσει να απλώσει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον σε έναν άχρονο χρόνο, δικό του κατάδικό του, ένα τάπητα αιωνιότητας. Βρίσκει τον εαυτόν του σε όλους όσοι έζησαν και θα ζήσουν και αυτός, είναι ο δικός σου, χρόνος, εκεί γίνεται το άπλωμα.
Αυτό δεν σταματά αιώνες τώρα
Αιώνες ανεκπλήρωτα πρωινά
Συζούσαν με τους απαρηγόρητους
Του κόσμου τούτου
Γι΄αυτό και ο θάνατος που τόσο μνημονεύεται στα ποιήματα αυτά, είναι άχρονος δεν συμβολίζει το τέλος. Ο θάνατος έχει πολλές μορφές για τον Αντρέα Τιμοθέου. Είναι τα πρόσωπα που αγάπησε και θα αγαπήσει. Είναι καινοτόμο αυτό το στοιχείο στην ποίηση του και καθοριστικό και καθόλου τυχαίο. Ο θάνατος είναι οι σχέσεις οι καταστάσεις, κυρίως τα πρόσωπα, ένα υγρό πέρα δώθε με την ζωή. Κάτι μοναδικό στα ποιήματα αυτά που αναφέρουν τον θάνατο κάθε λίγο και λιγάκι και τους νεκρούς, σαν να είναι λουλούδια ενός άλλου παράδεισου. Εδώ η μυθολογία, οι θρησκείες και η ελληνική παράδοση, παρεισφρέουν στα όνειρα του και στους εφιάλτες του καθοδηγώντας τους στίχους του. Ο θάνατος εδώ έχει πρόσωπο, το πρόσωπο των αγαπημένων του. Αυτό το στοιχείο ξεχωρίζει την ποίηση του.
Έτσι, οι λέξεις πρόσωπο, χρόνος, θάνατος, αγάπη και το Τέρας, ένα ‘quintet’ της ποίησης αυτής.
Αλήθεια γιαγιά,
όλες εκείνες οι γυναίκες που έντυσες
μες στα λινά φορέματά τους
να ‘νοιώσαν άραγε για μια στιγμή το χάδι σου;
Και αλλού
Όταν σε συναντώ
παραμονεύει ο θάνατος
σιωπή τρυπά το σώμα
να ρέει η αλήθεια.
Το πρόσωπο σου απάντηση
σε μέρες δίχως χρόνια
κι αν με τρομάζει δεν αμύνομαι
Όμως η λέξη αγάπη, που είναι και το κέντρου της ύπαρξης του, τελικά τολμά να ειπωθεί όπως της αξίζει, άλλοτε έμμεσα και άλλοτε άμεσα.
Αν η αγάπη μου για σένα
έβρισκε τόπο στον χρόνο
ίσως να μην σου έγραφα ούτε λέξη
δεν θα συλλάβιζα τόσα πεθαμένα σ’ αγαπώ
μες στα καλοκαίρια.
Πάντα με συστολή και αβεβαιότητα με ένα Αν, τόσο χαρακτηριστικό.
Αν μ αγαπάς πολύ, θα έχεις παρατηρήσει
Τα ασυνήθιστα μεγάλα βλέφαρά μου.
Το πάντα ανεκπλήρωτο του έρωτα, διαχωρίζεται από την αγάπη μα και τα δύο μαζί συχνά μπερδεύονται και συντροφεύουν τον ποιητή στην καθημερινότητα του.
Σπατάλησέ με
Δεν έμαθα με άλλον τρόπο ν’ αγαπώ
Ένας λυρισμός διάχυτος, μαζί με μια ρεαλιστική γοητευτική δραματική, προσέγγιση της καθημερινότητας, στοχαστικός, οι λέξεις του ακουμπούν την καθημερινότητα για λίγο και ξαναγυρνούν σε ένα καθαρά ιδιωτικό τοπίο έκφρασης.
Η σχέση με τον μύθο των πραγμάτων καθώς και η παράδοση, λογοτεχνική και ιστορική, μαζί με εικόνες απλές, όπου τα αντικείμενα παίρνουν την θέση των ανθρώπων για να μιλήσουν γι αυτούς, είναι μερικά από τα στοιχεία που συνθέτουν την αφηγηματική ποίηση του Αντρέα Τιμοθέου. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο της ηθικής – αισθητικής του, είναι ο ‘προορισμός’. Δεν είναι πάντα αισιόδοξος για την ανθρωπινή μοίρα και το τονίζει αυτό με τους στίχους του.
Έχω βιώσει το Τέρας σε μορφές ανεξίτηλες
Και βάζοντας τον ‘προορισμό’ στα σχέδιά του, δείχνει μια αυτοπειθαρχία στα αρνητικά συμβάντα και μια πίστη για το φως.
Από ψηλά κανείς καταλαβαίνει
Πως η ομορφιά ήταν πάντα θέμα επιλογής
Η ποίηση δεν είναι μια ανώδυνη ασχολία για τον ποιητή. Υπάρχει ένας συνεχόμενος κίνδυνος που καραδοκεί για να πάρει το μυαλό και την ψυχή του, και ο Αντρέας Τιμοθέου το γνωρίζει καλά τον κίνδυνο αυτόν και προσπαθεί να ισορροπήσει με αξιοζήλευτη πειθαρχία, ωριμότητα, συνειδητοποίηση και αποδοχή των νόμων της φύσης και την νομοτέλεια του ανθρώπου, με οδηγό την αγάπη, την παράδοση από ένα τόπο, ποτισμένο από το πέλαγος και την θάλασσα.
Μία ποιητική συλλογή που δεν θέλεις να αποχωριστείς. Η μορφή του υλικού σε ενότητες, έχει μια λειτουργικότητα. Όμως αυτό που σε κερδίζει είναι η ίδια η ποίηση, η ειλικρίνεια κάθε ποιήματος και ο κόσμος που ανοίγεται μπροστά σου. Είναι αυτό το νήμα που ανέφερα την αρχή του αφιερώματος, που είναι ο ίδιος ο ποιητής, που σαν άγγελος σε μεταφέρει με τις φτερούγες του στον πολύ ιδιωτικό του χώρο, αφού πρώτα με δισταγμό και σεβασμό στις αντοχές μας, σιγά σιγά ανοίγεται, μας εμπιστεύεται τον κόσμο του αποτελεσματικά, αφού μπορεί να επικοινωνεί και να γοητεύει.
Ερωτικός, αισθαντικός, ευάλωτος (το ανυπεράσπιστο της ύπαρξής μου) με ορμή και δισταγμό, μιλάει, για μια ερμηνεία (πλατωνική) και είναι αποκαλυπτικός στο σημείο αυτό.
Πώς να ορίσουμε το γαλάζιο από την αρχή
Και τι να εξήγηση να δώσουμε για τόση σκόνη;
Να ερμηνεύσουμε μονάχα
καλό που θα’ ταν…
Ο Αντρέας Τιμοθέου δέχεται να μεταμορφωθεί σε θηλυκό άγγελο για να τιμήσει το άλλο φύλο, ντύνεται το ένδυμα ενός διαφορετικού άνδρα, που δεν φοβάται να χαράξει την πορεία του μα και να λοξοδρομήσει αν χρειαστεί, προκειμένου να βγει κάποια στιγμή στο φως. Κάνοντας μια λίστα με τις λέξεις που χρησιμοποιεί είναι φανερό ότι δεν επιθυμεί να ξεφύγει από τα θέματα της ύπαρξης, αλλά δοσμένα με ένα ιδιαίτερο ύφος και ρυθμό στην γλώσσα, χωρίς να αποχωρίζεται τις μνήμες μιας συλλογικής ποίησης ενός τόπου, του τόπου του και ενός πελάγους που ενώνεται με μια θάλασσα.
Και τώρα
με λάδι και λούλουδα
μυρωμένος ο κόρφος σου
Τι το καινούργιο φέρνει ο στίχος του, θα το δει ο αναγνώστης αν περιδιαβεί στις συλλογές του. Η τελευταία του συλλογή ‘Πλανόδιος στα Σύνορα της Εδέμ’ είναι ένα προχώρημα στην σύνθεση πεζού και ποιητικού ρυθμού με στα θέματα που τον απασχολούν και στις λύσεις που προτείνει χωρίς να υπάρχει ούτε υπόνοια διδακτικής διάθεσης, παρά μόνο η επεξεργασία βιωματικού υλικού. Αν και τόσο νέος
κι η νιότη ευάλωτη
ακόμη περιμένει
ένα δικαίωμα
που δεν τη δόθηκε
αγκαλιάζει ό, τι προϋπήρχε από την ύπαρξή του με αγάπη και σεβασμό, έτοιμος να αποχωρήσει ή να πετάξει ή να χαθεί.
Κλείνοντας αυτή την πρώτη προσέγγιση στην ποίηση του Αντρέα Τιμοθέου θέλω να τονίσω την γοητεία της ενότητας κίνησης (περπάτημα- ταξίδι) μέσα στις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης, μιας Ευρώπης του 21ου αιώνα. Τα ταξίδια αυτά και η σχέση που αναπτύσσει ο εξωτερικός κόσμος με τον εσωτερικό του κόσμο, παρουσιάζει μοναδικές στιγμές κριτικής και αυτοκριτικής για ό, τι τον περιβάλλει.
Η συλλογή του, ένα απόκτημα για κάθε φίλο της ποίησης. Εκδόσεις ‘παράκεντρο’ Λεμύθου, Κύπρου.
Πραγματικά τα ωραιότερα ποιήματα της συλλογής, τα άφησα στο βιβλίο, να περιμένουν τον άγνωστη.
Κι ένα ολόκληρο ποίημα για το τέλος του αφιερώματος.
ΟΡΒΙΕΤΟ
Η πόλη δίνει στον χρόνο
μια δεύτερη ευκαιρία.
Οι σκιές κι ο άνεμος
είναι σημάδια
που προμηνύουν μια άλλη γειτονιά.
Σαν βρεθείς στην άλλη γωνία
Θαύματα και μεγάλα και μικρά σου φανερώνονται
Οι δρόμο στενοί,
μα χωράνε τις αυλές τους.
Αυτές σε παίρνουν απ’ το χέρι
τις διασχίζεις ανενόχλητος,
γεμίζει η παρουσία σου
αρώματα ανερμήνευτα
και πριν καλά καλά το καταλάβεις
το φως αφήνεις πίσω σου
να γίνεται στιγμή που αγάπησες.
Το Ορβιέτο θα κρύβει πάντα μέσα του
ένα χαμόγελο και την ματιά της Λάουρας.
-Δεν θέλω να κλείσω το αφιέρωμα αυτό χωρίς μνεία στο ξεχωριστό έργο του εξωφύλλου, από την εικαστικό Ελένη Παυλοπούλου που τόσο καλά δένει με τον τίτλο και το περιεχόμενο των ποιημάτων.
Στο δεύτερο μέρος του αφιερώματος θα δώσω ποιήματα της συλλογής και προσέγγιση σε δυο συγκεκριμένα ποιήματα της επιλογής μου από την συλλογή αυτή.
Η Μαρία Πανούτσου γεννήθηκε στην Αθήνα και υπηρετεί το θέατρο και την ποίηση από το 1979. Σπούδασε μουσική, χορό, θέατρο, ζωγραφική και φωτογραφία στην Ελλάδα, Αγγλία, Πολωνία. Έχει ταξιδεύσει για σπουδές και για συμμετοχή σε Διεθνή Φεστιβάλ θεάτρου, με το Θέατρο Τομή, στην Αγγλία, Σκωτία, Ρουμανία, Γεωργία, Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία, Ιταλία, Κύπρο. Έζησε στην παιδική της ηλικία στο Ιράκ, στην Κύπρο και στο Λίβανο. Ξεκίνησε πολύ μικρή το χορό και το θέατρο και με την πρώτη της σκηνοθετική δουλειά βραβεύτηκε με πέντε βραβεία στο Φεστιβάλ Ιθάκης. Σκηνοθεσίας, καλύτερης παράστασης, καλύτερης παρουσίασης νεοελληνικού έργου, βραβείο γυναικείου ρόλου και έπαινος ανδρικού.
Τώρα ζει, εργάζεται και μοιράζεται την ζωή της μεταξύ Αθήνας, Κέας και Λονδίνου. Είναι απόφοιτος του Έκτου Γυμνασίου Θηλαίων. Διπλωματούχος της Σχολής Κλασσικού χορού Ε. Ζουρούδη. Διπλωματούχος της Επαγγελματικής σχολής Θεάτρου Αθηνών Έχει σπουδάσει στο GROTOWSKI LABORATORIUM στο Βρότσλαβ της Πολωνίας. Τελειόφοιτος του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών.
Σπούδασε στο Open University of London Humanities – Ανθρωπιστικές σπουδές, και συμπλήρωσε την μελέτη της για την Αρχαία Ελληνική Τραγωδία με την παρακολούθηση: Αθηναϊκή Δημοκρατία, 5ος αιώνας, στο Open University of London.
Παράλληλα με το θέατρο και την τέχνη η Μαρία Πανούτσου έχει εκδώσει 3 ποιητικές συλλογές, «ΚΑΛΕΣΜΑΤΑ», «SALUADER» και «ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ ΣΤΟ ΔΑΚΤΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΟΝΟΥ ή ΟΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣΑΝΔΡΑ ΑΠΟ ΤΟ CITY» που έχουν εξαντληθεί και ετοιμάζει την έκδοση της νέας ποιητικής συλλογής με τίτλο «Η ΠΟΛΗ».
Μελέτησε Ζωγραφική και Αγιογραφία με τον ζωγράφο Δ. Πάλμα, και Κεραμική με τον γλύπτη Ν. Σκλαβενίτη. Ζωγραφίζει από το 1982 και χρησιμοποιεί ποικίλα υλικά για τον σκοπό αυτόν. Δουλεύει τον πηλό κατασκευάζοντας έργα αποκλειστικά με το χέρι και όχι με τον τροχό. Με την Φωτογραφία και τις αρχές της κινηματογραφικής τέχνης, ασχολήθηκε την περίοδο 1980-90 όπου έγινε δεκτή και στο International Film school of London.
Επίσης στο θέατρο παρουσιάζει θεατρικές παραγωγές όταν έχει να πει κάτι που την απασχολεί πολύ. Μελετά το ανέβασμα έργου του Σταμάτη Πολενάκη και του κύπριου ποιητή, Ανδρέα Τιμοθέου… Τελευταία θεατρική δουλειά της, 2015 με την παράσταση «Άσπρο Φως Ιστορίες έρωτα και αναρχίας» στο θέατρο Ειλισσός.
