Ειρήνη Παπά: Μια ζωντανή Καρυάτιδα αναμεσά στους θνητούς

Τα μάτια της ακτινοβολούσαν μια δύναμη που διαπερνούσε όποιον τολμούσε να την κοιτάξει κατάματα. Είχε κάτι το ιερό πάνω της, κάτι που ακουμπούσε το θεϊκό, ήταν πιο μεγάλη και από την ίδια τη ζωή, άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι την έχουν αποκαλέσει 13^η Θεά, ζωντανή Καρυάτιδα, πρέσβειρα του ελληνισμού. Έζησε την αποθέωση, την καταξίωση, ερμήνευσε ρόλους εμβληματικούς, δούλεψε σκληρά, ονειρεύτηκε και αγάπησε πολύ. Aγάπησε πολύ ενώ, όπως έλεγε η ίδια, δεν αγαπήθηκε ποτέ.

Η Ειρήνη Λελέκου, γεννήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου του 1929 στο Χιλιομόδι Κορινθίας και ήταν κόρη εκπαιδευτικών. Μεγάλωσε με παραμύθια, αρχαίους μύθους και ελευθερία, δίπλα στη φύση. Ακόμα και τα καλοκαίρια της τα περνούσε σε ένα βουνό στο Μετόχι, σκαρφάλωνε στα δέντρα και νανουριζόταν με τις ιστορίες που της έλεγε η γιαγιά της τα βράδια.

Έμαθε να ζει από μικρή με περηφάνεια, να κρατά το κεφάλι ψηλά, να διαβάζει Αριστοτέλη αντί να κεντάει. Έλαβε μόρφωση και καλλιέργεια αλλά όταν ανακοίνωσε την επιθυμία της να ανέβει στη σκηνή του θεάτρου και να γίνει ηθοποιός, βρήκε τους γονείς της στην αντίπερα όχθη.

Πρώτη της απόπειρα να εισαχθεί στον κόσμο του θεάτρου έγινε σε ηλικία δωδεκάμισι ετών, όταν πέρασε το κατώφλι της δραματικής σχολής του Εθνικού Θεάτρου (τότε ονομαζόταν Εθνική Σχολή Κλασικού Θεάτρου) για να φοιτήσει, αλλά δεν τα κατάφερε λόγω του νεαρού της ηλικίας της. Θα φοιτούσε λίγα χρόνια αργότερα, όπου θα την ξεχώριζε ο Αλέκος Σακελλάριος και της έδινε τον πρώτο της ρόλο, στην επιθεώρησή του, «Άνθρωποι… Άνθρωποι». Πρωτύτερα, πριν την μεγάλη είσοδο στο θέατρο, ο δρόμος της την είχε βγάλει στο ραδιόφωνο, στο τραγούδι αλλά και στον χορό.

Ο γάμος ήρθε πολύ νωρίς στη ζωή της. Σε ηλικία δεκαοκτώ χρονών παντρεύεται τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Άλκη Παπά. Ο γάμος τους κράτησε λίγο αλλά η ίδια κράτησε το επώνυμό του σε όλη τη διάρκεια της ζωής της.

Η διεθνής αναγνώριση ήρθε το 1951, όταν πρωταγωνίστησε στην Νεκρή Πολιτεία της Φίνος Φιλμ, την ελληνική πρόταση για το Φεστιβάλ των Καννών, σε σκηνοθεσία Φρίξου Ηλιάδη, με συμπρωταγωνιστή τον Γιώργο Φούντα.

Ακολούθησαν ταινίες όπως, τα Κανόνια του Ναβαρόνε, το Ζ, η Αντιγόνη, η Ηλέκτρα του Ευριπίδη, η Ιφιγένεια εν Αυλίδη, που προτάθηκαν για όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, οι Τρωάδες, ο Ζορμπάς, με τελευταία της εμφάνιση στο Μαντολίνο του Λοχαγού Κορέλι.

Όταν κλείνουν τα φώτα, κατεβαίνεις από τη σκηνή και γυρνάς στο σπίτι, είσαι μόνος. Αυτό δήλωνε η Ειρήνη Παπά. Ωστόσο με την μοναξιά της δεν ένιωσε ποτέ αμήχανα, έκανε καλή παρέα με τον εαυτό της, συστατικό της επιτυχίας ενός ηθοποιού, σύμφωνα με την ίδια.

Είχε τραγουδήσει μέσα στην Αγία Σοφία, είχε λάβει πληθώρα βραβείων, είχε γίνει η γνωστή σε όλα τα μήκη και πλάτη Irene Papas, διάβαζε ανελλιπώς τις αρχαίες τραγωδίες, έλαβε τιμητικές διακρίσεις, λάμψη και δόξα, όμως για εκείνη η δουλειά, η τέχνη της μετρούσε περισσότερο απ’ όλα.

Το 2009 οραματίστηκε και τελικά υλοποίησε τα έργα για ένα σχολείο θεάτρου στην οδό Πειραιώς, όπου σήμερα στεγάζεται η Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Της άρεσαν οι σκηνές των αρχαίων θεάτρων που βρίσκονταν σε σχήμα κοίλον, χωρίς αυλαία, καθώς δεν υπήρχε, όπως έλεγε, η απόσταση με το κοινό που υπήρχε στα ιταλικά θέατρα. Δύο τέτοιες σκηνές κατάφερε να δημιουργήσει στο «Σχολείον της Αθήνας».

Αποσύρθηκε μεγαλοπρεπώς. Τα τελευταία χρόνια της ζωής της είχε βρει την Ιθάκη της και είχε αράξει σε κάποια αρχαία γειτονιά από εκείνες που είχε αναστήσει μέσα από τους ρόλους της. Έφυγε για το αιώνιο ταξίδι της στις 14 Σεπτεμβρίου του 2022 και μαζί της πήρε τον θρύλο της για να ξεκουραστεί μετά από την μεγάλη περιπλάνησή του.

«Αντιμετωπίζω την ζωή μου σαν μια άσκηση διαρκούς απογύμνωσης, το μόνο που με ενδιαφέρει είναι η τέχνη μου και με κάποια διαστήματα χηρείας κάποιος έρωτας».

*Γράφει η Δανάη Καλογερή.