Artika: “Οι νεαροί θεατές ανταποκρίνονται με ειλικρίνεια και αμεσότητα”

Artika:

Από το φως στον κόσμο του θεάτρου

Τί συμβαίνει όταν μικροί θεατές μπαίνουν στον χώρο του θεάτρου; Όταν η τέχνη συναντά μικρούς ανθρώπους που τώρα ανακαλύπτουν τον εαυτό τους και τον κόσμο; Τα χρώματα, τα δέντρα, οι καιρικές συνθήκες -όλα φαντάζουν καινούργια, λαμπερά και απολύτως συναρπαστικά στα μάτια ενός παιδιού που βρίσκεται στη ζωή μόλις μερικούς μήνες ή χρόνια. Κάθε βήμα ή μπουσούλισμα αφήνει πίσω του μικρές χρωματιστές κουκίδες πάνω στον λευκό καμβά που καλείται να ζωγραφίσει «απ’ την αρχή».

Η Artika γνωρίζει -όσο λίγοι- αυτή την πρώτη στιγμή της ανακάλυψης, της χαράς και της ατόφιας δημιουργίας. Η Artika με την Κατερίνα Αλεξάκη και η Μαριλένα Τριανταφυλλίδου, στο τιμόνι της ομάδας, έχει χαράξει έναν πρωτοποριακό δρόμο στο ελληνικό θεατρικό τοπίο, φέρνοντας τη θεατρική εμπειρία κοντά στους πιο νεαρούς θεατές, ακόμη και σε βρέφη. Μέσα σε ένα μείγμα γεμάτο αντιξοότητες και δυσκολίες, η Artika κατάφερε να δημιουργήσει μια πραγματική καινοτομία στην Ελλάδα, ένα περιβάλλον αισθήσεων και συναισθημάτων, όπου το παιχνίδι, η μουσική, η κίνηση, η ποιότητα και η τρυφερότητα γίνονται γλώσσα επικοινωνίας.

Κάτι μαγικά-φυσικό συμβαίνει, όταν η τέχνη συναντά την παιδικότητα και την αθωότητα, εκεί όπου ο λόγος δίνει τη σκυτάλη στα συναισθήματα, στο άγγιγμα, στο γέλιο και το χάδι, ένα θέατρο που δεν εξηγεί αλλά συν-αισθάνεται μαζί με τα παιδιά.

Σε αυτή τη συνέντευξη η ομάδα Artika μας μιλά για την ίδρυση και το όραμα πίσω από το θέατρο για πολύ νεαρούς θεατές, για το τί μαγικό ή φυσικό συμβαίνει όταν μικρά πατουσάκια κατακλύζουν τον θεατρικό χώρο, αλλά για τις υπέρογκες δυσκολίες που καλούνται να αντιμετωπίσουν καθημερινά στην Ελλάδα του σήμερα.

Συνέντευξη στην Δανάη Καλογερή.

Τι είναι η Artika, πείτε μας δυο λόγια για το εγχείρημα, η έμπνευση και το όραμα που είχατε, καθώς και οι δυσκολίες που ήρθαν στα πρώτα σας βήματα;

Η Artika είναι μια ομάδα που ιδρύθηκε το 2006 από την Κατερίνα Αλεξάκη και τη Μαριλένα Τριανταφυλλίδου, καθώς και από τους Βασίλη Καζή και Κλεονίκη Καραχάλιου, με όραμα να προσφέρει ποιοτικό θέατρο, εστιάζοντας από την αρχή της ίδρυσής της στο Θέατρο για πολύ νεαρές ηλικίες 0 έως 6 ετών (ΘΕΠΝΗ), θεωρώντας την πρόσβαση στη θεατρική τέχνη αναφαίρετο δικαίωμα για όλους. Η έμπνευσή μας πηγάζει από την πεποίθηση ότι το θέατρο μπορεί να καλλιεργήσει ενσυναίσθηση, φαντασία και κριτική σκέψη από πολύ νωρίς στη ζωή. Στα πρώτα μας βήματα, μια βασική δυσκολία ήταν να ξεπεράσουμε τα στερεότυπα που ίσχυαν -και ακόμα ισχύουν σε πολλές περιπτώσεις δυστυχώς- σε σχέση με τη θεώρηση αυτής της ηλικίας από την κοινωνία και να διασφαλίσουμε ότι οι παραστάσεις μας θα είναι υψηλής αισθητικής και ποιότητας, αποφεύγοντας την προχειρότητα. Επίσης, η καθιέρωση του ΘΕΠΝΗ στην Ελλάδα ήταν και παραμένει ένα δύσκολο εγχείρημα, καθώς η ενασχόληση μαζί του παρουσιάζει πολλές ιδιαιτερότητες τόσο ως προς τις συνθήκες θέασης, όσο και ως προς τον αριθμό των θεατών που λόγω της ηλικίας του κοινού είναι πολύ μικρός, καθιστώντας το εξαιρετικά δύσκολο ως προς τη βιωσιμότητά του.

Επιδιώκουμε να δημιουργούμε ατμόσφαιρες και συναισθήματα χωρίς απαραίτητα να έχουν λόγο, με σεβασμό στη συναισθηματική νοημοσύνη του παιδιού και στα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά της ηλικίας του, αφήνοντας χώρο για να φανταστεί, να σκεφτεί και να νιώσει με τον δικό του τρόπο.

Τι μαγικό συμβαίνει όταν νεαροί θεατές μπαίνουν στον κόσμο του θεάτρου;

Όταν οι νεαροί θεατές μπαίνουν στον κόσμο του θεάτρου, συμβαίνει κάτι μαγικό, αλλά και απολύτως φυσικό. Η έμφυτη περιέργειά τους ενεργοποιείται και μέσα από την αλληλεπίδραση με τους ηθοποιούς και το περιβάλλον της παράστασης, δημιουργείται μια μοναδική εμπειρία. Έτσι, τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να βιώσουν ένα καλλιτεχνικό γεγονός δημιουργώντας κοινές εμπειρίες γι’ αυτά και τους συνοδούς τους.

Ποια η θεματολογία και τα πεδία που αγγίζει;

Τα θέματα με τα οποία ασχολούμαστε είναι ποικίλα, όπως για παράδειγμα η φύση, η κάποια αναπτυξιακά στάδια στην πρώιμη παιδική ηλικία, ή ένα προσωπικό γεγονός ή ανησυχία του δημιουργού, ή ένα βιβλίο. Γενικότερα, οι παραστάσεις μας χαρακτηρίζονται από ποιητικότητα, φαντασία, τρυφερότητα, χιούμορ και από την ουσιαστική σύνδεση με τον θεατή. Επιδιώκουμε να δημιουργούμε ατμόσφαιρες και συναισθήματα χωρίς απαραίτητα να έχουν λόγο, με σεβασμό στη συναισθηματική νοημοσύνη του παιδιού και στα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά της ηλικίας του, αφήνοντας χώρο για να φανταστεί, να σκεφτεί και να νιώσει με τον δικό του τρόπο.

Για εμάς, το Θέατρο για Πολύ Νεαρές Ηλικίες είναι μια τέχνη υψηλών απαιτήσεων που σέβεται τον θεατή, ανεξαρτήτως ηλικίας.

Οι παραστάσεις σας απευθύνονται σε πολύ νεαρούς θεατές, ωστόσο μπορεί και ένας ενήλικας να τις παρακολουθήσει με ευχαρίστηση;

Ναι, οι παραστάσεις μας απευθύνονται σε πολύ νεαρούς θεατές 0-6 ετών, αλλά τις δημιουργούμε με τέτοιον τρόπο ώστε να μπορούν να τις παρακολουθήσουν με ευχαρίστηση και οι ενήλικες. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι γονείς έρχονται και μας μιλάν όντας οι ίδιοι συγκινημένοι μετά την παράσταση. Στόχος μας είναι να δημιουργούμε καλλιτεχνικά γεγονότα που να γεννούν κοινές εμπειρίες για γονείς/συνοδούς και παιδιά, διευρύνοντας τη φαντασία και τον προβληματισμό όλων. Για εμάς, το Θέατρο για Πολύ Νεαρές Ηλικίες είναι μια τέχνη υψηλών απαιτήσεων που σέβεται τον θεατή, ανεξαρτήτως ηλικίας.

Οι νεαροί θεατές ανταποκρίνονται με ειλικρίνεια και αμεσότητα. Μπαίνουν σε έναν χώρο όπου όλα είναι καινούρια και άρα προς εξερεύνηση.

Πώς ανταποκρίνονται οι νεαροί θεατές στις παραστάσεις;

Οι νεαροί θεατές ανταποκρίνονται με ειλικρίνεια και αμεσότητα. Μπαίνουν σε έναν χώρο όπου όλα είναι καινούρια και άρα προς εξερεύνηση. Μέσα από τη βλεμματική επαφή με τους ηθοποιούς και τη χρήση των θεατρικών εργαλείων, δημιουργείται μια βάση επικοινωνίας και το ενδιαφέρον τους διατηρείται αμείωτο. Εμείς μένουμε συνεχώς σε εγρήγορση, ζωντανοί, και αφουγκραζόμαστε το κοινό με ειλικρίνεια για να διασφαλίσουμε την ποιότητα της εμπειρίας τους.

Οι ομάδες που κάνουν σοβαρή δουλειά συχνά αγωνίζονται για βιωσιμότητα και προβολή. Ο μικρός αριθμός θεατών ανά παράσταση, ο οποίος είναι απαραίτητος για την εγγύτητα και την αμεσότητα που απαιτείται στην επαφή με αυτές τις ηλικίες, καθιστά τη βιωσιμότητα δύσκολη έως αδύνατη χωρίς υποστήριξη.

Στην Ελλάδα του σήμερα τι δυσκολίες αντιμετωπίζετε;

Στην Ελλάδα του σήμερα, αντιμετωπίζουμε αρκετές δυσκολίες. Παρότι υπάρχει αυξανόμενη αναγνώριση της σημασίας του θεάτρου για τα παιδιά, ο χώρος του εξειδικευμένου θεάτρου για πολύ νεαρές ηλικίες (0-6) παραμένει περιορισμένος. Οι ομάδες που κάνουν σοβαρή δουλειά συχνά αγωνίζονται για βιωσιμότητα και προβολή. Ο μικρός αριθμός θεατών ανά παράσταση, ο οποίος είναι απαραίτητος για την εγγύτητα και την αμεσότητα που απαιτείται στην επαφή με αυτές τις ηλικίες, καθιστά τη βιωσιμότητα δύσκολη έως αδύνατη χωρίς υποστήριξη. Από την άλλη πλευρά, για τον ίδιο ακριβώς λόγο, ο ιδιωτικός τομέας είναι απρόθυμος να επενδύσει, καθότι η προβολή του θα είναι πολύ περιορισμένη. Σε ό, τι αφορά στις κρατικές επιχορηγήσεις, τα χρήματα που δίνονται στον σύγχρονο πολιτισμό και ειδικά στο θέατρο είναι πολύ λίγα. Στη μοιρασιά τους, το θέατρο για παιδιά έρχεται τελευταίο, αν κρίνουμε από τον ελάχιστο αριθμό παραστάσεων για παιδιά που επιχορηγούνται. Η ομάδα μας τα τελευταία 3 χρόνια έχει επιχορηγηθεί μόλις μία φορά, και αυτή ήταν για τη δημιουργία του 2ου διεθνούς φεστιβάλ, ενώ τις άλλες δύο φορές που αιτηθήκαμε χρήματα για δράση ή παραγωγή απορριφθήκαμε. Είναι απορίας άξιο με ποια κριτήρια απορρίπτεται μία ομάδα με τόσο καινοτόμο έργο, συνεχώς εξελισσόμενη, που έχει δημιουργήσει το μοναδικό διεθνές φεστιβάλ θεάτρου για παιδιά στη χώρα μας, που οι δράσεις της έχουν συμβάλλει ερευνητικά και εκδοτικά στο ΘΕΠΝΗ, με διεθνή αναγνώριση και συνεργασίες και με αδιαμφισβήτητη συμβολή στη σύγχρονη ελληνική δραματουργία μέσα από μία τόσο πρωτότυπη και εξειδικευμένη μορφή.

Τελικά η τέχνη μπορεί να σώσει τον κόσμο κι αν ναι είναι το θέατρο για παιδιά η αρχή;

Αυτό που μπορεί να κάνει το θέατρο είναι να επηρεάσει τους θεατές. Επίσης, μπορεί και οφείλει να είναι ένας χώρος ελευθερίας, διαλόγου και πειραματισμού. Η καλλιέργεια του θεατή από τόσο νωρίς στη ζωή, όπου ο εγκέφαλος διαμορφώνεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα, προσφέρει ερεθίσματα και εργαλεία για την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης, της φαντασίας, της δημιουργικότητας και της κριτικής σκέψης. Όταν η τέχνη σέβεται τον νεαρό θεατή και τον αντιμετωπίζει ως νοήμον υποκείμενο του «τώρα», τότε συμβάλλει στη δημιουργία ανθρώπων με βαθύτερη σύνδεση με τον εαυτό τους και τον κόσμο, κάτι που είναι απαραίτητο για ένα καλύτερο μέλλον.

Τι να περιμένουμε από την Artika στο μέλλον;

Βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σημείο. Η πρόσφατη απόρριψη της πρότασης μας από τις επιχορηγήσεις του Υπουργείου Πολιτισμού μας έχει προβληματίσει πολύ και πρακτικά μας έχει πιέσει σε σημείο που να μην είμαστε σίγουροι για το μέλλον της ομάδας. Περιμένουμε κάποιες εξελίξεις τους επόμενους μήνες που θα κρίνουν πολλά. Μέχρι τότε συνεχίζουμε να εργαζόμαστε πάνω σε νέα εγχειρήματα – ίσως ακούγεται οξύμωρο, αλλά αυτή είναι η φύση του ανθρώπου που δεν σταματάει να ελπίζει. Συγκεκριμένα, σχεδιάζουμε μια καινούρια παραγωγή με τίτλο «Αγάπη είναι», η οποία θα κάνει πρεμιέρα στις αρχές του Δεκεμβρίου. Πρόκειται για μία παράσταση για ανθρώπους από 6 μηνών. Παράλληλα, σχεδιάζουμε δύο καινούριες παραγωγές για το 2026-2027. Επιπλέον, δουλεύουμε πάνω στον σχεδιασμό και την πραγματοποίηση μίας σειράς επιμορφωτικών εργαστηρίων για παιδαγωγούς, επιθυμώντας να ενισχύσουμε τη σύνδεση μεταξύ θεάτρου και εκπαίδευσης. Σε εξέλιξη βρίσκεται, επίσης, η συμμετοχή μας σε ένα νέο μεγάλο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα, που ευελπιστούμε να ξεκινήσει σύντομα. Η προετοιμασία του 3ου Διεθνούς Φεστιβάλ «Απ’ την Αρχή» το 2027 είναι και αυτή στην ατζέντα μας. Γενικότερα, στοχεύουμε σε νέες συνεργασίες με καλλιτέχνες και φορείς, συνεχίζοντας να ενδυναμώνουμε, να δικτυώνουμε και να προβάλλουμε τον χώρο του Θεάτρου για Παιδιά και Νεαρά Άτομα στην Ελλάδα και διεθνώς.