Τις τελευταίες μέρες βλέπουμε πολύ συχνά σύγχρονες αναπαραστάσεις του διάσημου πίνακα του Ρενέ Μαγκρίτ, Οι εραστές. Μάσκες μίας χρήσης ή άλλες φορές χαρτί υγείας αντί του λευκού πανιού καλύπτουν, καλύπτουν τα πρόσωπα των σημερινών αγαπημένων. Ποια είναι όμως η ιστορία πίσω από τον ξεχωριστό αυτό πίνακα του Βέλγου σουρεαλιστή ζωγράφου που τροφοδοτεί την καλλιτεχνική δημιουργία σε καιρούς πανδημίας;
Ο René Magritte (1898-1967) γεννήθηκε στην πόλη Lessines του Βελγίου και πέθανε στις Βρυξέλλες. Ο καλλιτέχνης πειραματίστηκε με πολλά κινήματα της τέχνης, αλλά επηρεασμένος κυρίως από το φουτουρισμό και τον κυβισμό, κατέληξε να γίνει γνωστός ως μια κορυφαία μορφή του σουρεαλισμού. Ο υπερρεαλισμός του Μαγκρίτ αντλεί στοιχεία από τους υπόλοιπους υπερρεαλιστές, αλλά είναι και μοναδικός: συχνά περιγράφει αντικείμενα της καθημερινότητας με άσχετες λέξεις προκαλώντας το θεατή να επαναπροσδιορίσει την αρχετυπική αντίληψη του για την πραγματικότητα, που επιβάλλει να θεωρούμε ως αληθές ό, τι διαβάζουμε και βλέπουμε. Παράλληλα, το έργο του επηρεάζεται άμεσα από τα προσωπικά του βιώματα κάτι που έστρεψε τους θεωρητικούς της ψυχαναλυτικής θεωρία της τέχνης σε μια προσπάθεια ερμηνείας ψηγμάτων των εμπειριών του στο έργο του.
Το έργο “Les amants”(1928) αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά έργα του καλλιτέχνη. Στον πίνακα εικονίζονται δύο πρόσωπα, μια γυναίκα και ένας άντρας. Και οι δύο έχουν τα κεφάλια τους καλυμμένα με ένα λευκό πανί. Οι δύο εραστές φιλιούνται αγκαλιασμένοι και καλυμμένοι από ένα ύφασμα. Γιατί καλύπτονται όμως; Είναι ένα πέπλο μυστικισμού; Νιώθουμε το πάθος των δύο αγκαλιασμένων φιγούρων αλλά μέσα μας ταραζόμαστε καθώς αγνοούμε την ταυτότητα των δύο αγαπημένων. Κρύβονται άραγε οι δύο εραστές; Μήπως δε θέλουν να δουν το προκαθορισμένο τέλος; Το πανί είναι μια προσθήκη του καλλιτέχνη που κρύβει μυστήριο και πολλοί ιστορικοί τέχνης έχουν επιχειρήσει τη σύνδεση του με ένα έντονα φορτισμένο επεισόδιο της ζωής του Μαγκρίτ : το θάνατο της μητέρας του. Πιο συγκεκριμένα, η μητέρα του έπασχε από χρόνια κατάθλιψη. Μετά από κάποιες απόπειρες αυτοκτονίας, ο άντρας της την κλείδωνε σε ένα δωμάτιο. Ωστόσο, μια μέρα και ενώ ο Ρενέ ήταν μόλις 14, η Regina έδωσε τέλος στη ζωή της πέφτοντας στον ποταμό Σαμπρ. Η νεκρή σωρός της μητέρας του Μαγκρίτ ανασύρθηκε μπροστά στα μάτια του: η Ρεγγίνα ανασύρθηκε με καλυμμένο το πρόσωπο της από το λευκό νυχτικό της. Άραγε αυτό το λευκό νυχτικό στο πρόσωπο της μαμάς του , σημάδεψε τόσο τον καλλιτέχνη; Ένα λευκό κάλυμμα, ένα αιώνιο εμπόδιο στην αγάπη, ένα σημάδι του τέλους και της νέας αρχής; Όλα αυτά παραμένουν εικασίες δεδομένης της σουρεαλιστικής καταβολής του έργου.
Σήμερα, εν μέσω της πανδημίας του COVID-19 η Ρωσίδα φωτογράφος Arina Voronova που ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη, τρέχει ένα νέο project το THE ACT OF LOVE. Παρατηρώντας τη δραματική κατάσταση που επικρατεί στην πόλη της με το ξέσπασμα της επιδημίας, τον πανικό που επικρατεί αλλά και την αντίδραση του κόσμου απέναντι σε πολίτες συγκεκριμένων εθνικοτήτων, η Βορόνοβα θορυβήθηκε. Η Chinatown έχει ερημώσει και ο ρατσισμός σε συγκεκριμένους κατοίκους έχει γίνει εντονότερος, όπως η παρατηρεί. Σε συνθήκες κρίσης υγείας, ηθικής, αγάπης, η Βορόνοβα φωτογραφίζει ζευγάρια εραστών και όχι μόνο να φιλιούνται φορώντας μάσκες. Με φιγούρες που προσιδιάζουν στους καλυμμένους με το λευκό πανί εραστές του Μαγκρίτ, τα μοντέλα της φωτογράφου εγείρουν προβληματισμούς με κεντρικό μήνυμα τη διασπορά της αγάπης. Εραστές σε δύσκολους καιρούς, με μάσκες να συγκρατούν τα πηγαία τους αισθήματα, δεν περιορίζονται: φιλιούνται και δείχνουν την αγάπη τους. Ζευγάρια που βιώνουν μια πρωτόγνωρη απειλή δε χάνουν την ανάγκη τους για αγάπη, δεν παύουν να ναι εραστές και αγαπημένοι.
Αναρωτιέμαι. Είναι η μάσκα το λευκό πανί της εποχής μας; Μια κακή ανάμνηση που μετουσιώσαμε σε τέχνη; Μας τρομοκρατεί αλλά δεν είναι ικανό να μας αλλοιώσει ως ανθρώπους; Ή μήπως ο ιός είναι ικανός να αφανίσει την ανθρωπιά μας, την αγάπη και την αλληλεγγύη μας;
Θα έρθει ο καιρός να μας το δείξει.
Γράφει η Ζωή Αμοιρίδου.
Γεννήθηκε το 1999 στην Κέρκυρα, όπου και μεγάλωσε, ενώ από το 2017 μένει στη Θεσσαλονίκη όπου σπουδάζει στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Θέλει να γίνει ιστορικός τέχνης γιατί η τέχνη τη συγκινεί όσο τίποτα. Συμμετέχει εθελοντικά στο φεστιβάλ κινηματογράφου, στην ArtThessaloniki και στο OpenHouse. Τριγυρνά σε μουσεία και γκαλερί. Αγαπά τη φωτογραφία, τον κινηματογράφο ,τη λογοτεχνία και όποτε της έρθει γράφει και κανένα ποίημα. Της αρέσουν τα ταξίδια, οι βόλτες με φίλους, οι καφέδες σε τζαζ ρυθμούς και τα κρασιά με υπόκρουση Μάλαμα. Θέλει να συζητά, να γνωρίζει ανθρώπους που θαυμάζει, να κερδίζει γνώσεις. Κλαίει, όσο γελά. Πάρα πολύ.
Η στήλη της VitArt, είναι η προσπάθεια της να μιλήσει περί Τέχνης, για τα περί της Ζωής. Κάποτε σε πεζό λόγο, κάποτε σε ποιητικό.
